Үйірме мен еңбектен тыс қалған жасөспірім бос уақытын тек гаджетке арнайды – Сәрсенғалиев

Мәжіліс депутаты, «AMANAT» партиясы фракциясының мүшесі Нартай Сәрсенғалиев премьер-министр Олжас Бектеновке жолдаған депутаттық сауалында жасөспірімдердің еңбек ету құқығы мен еңбек дағдыларын ерте қалыптастыру мәселесін қозғады, деп хабарлайды Azattyq Rýhy.

Ол Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың еңбек адамының мәртебесін көтеру және еңбексүйгіштік құндылықтарын дәріптеу жөніндегі тапсырмаларын еске сала отырып, бұл бағыт мемлекеттік саясаттың негізгі басымдығына айналғанын атап өтті. Президенттің бастамасымен жаңа мемлекеттік марапаттар енгізіліп, 2025 жыл Жұмысшы мамандықтары жылы болып жарияланды.

Еңбекке ерте баулу – құндылықтар жүйесі

Депутаттың айтуынша, еңбекке баулу мектеп қабырғасынан басталуы тиіс. Бұл тәжірибе Жапония, Корея, Қытай сынды елдерде сәтті жүзеге асып, жастардың еңбекке деген құрметін қалыптастырған.

«Үйірмеден де, еңбектен де тыс қалған жасөспірім бос уақытын тек гаджетке арнайды, көше кезіп, түрлі қауіп-қатерге тап болады. Бұл – тек экономика мәселесі ғана емес, ең алдымен құндылықтар қағидаты», – деді Сәрсенғалиев.

Елімізде 16 жастан асқан 2 миллионнан астам жас бар. Заң бойынша 14 жастан бастап ата-анасының рұқсатымен еңбек етуге болады. Бірақ іс жүзінде жұмыс берушілердің есігі оларға жабық, тіпті практикаға қабылдаудан бас тартады.

Депутат көтерген негізгі мәселелер

Сақтандыру

Қолданыстағы міндетті сақтандыру тек кәмелетке толғандарға қолданылады. Ал жасөспірімдер «көлеңкелі» жұмыспен айналысып, еңбек құқығы қорғалмай қалады. Сондықтан депутат жасөспірімдерге арналған жаңа сақтандыру класы енгізуді ұсынды. Бұл бойынша заңға түзетулер әзірленген.

Бақылау

Қазіргі талап бойынша, жасөспірімді жұмысқа қабылдаған кәсіпорын бірден тексеріске ұшырайды. Осы себепті көптеген компания оларды қабылдаудан бас тартады. Мәселен, дуальды оқыту жүйесінде 16 жастағы колледж студенттері практикадан өте алмай жүр. Сондықтан бақылау алгоритмін қорқыту емес, қолдау құралына айналдыру қажет.

Жұмыс берушілерді ынталандыру

Жасөспірімдерді қабылдаған жұмыс берушілерге салықтық шегерім жасау, дуальды оқыту арқылы еңбекке тартқандарды қолдау сияқты ынталандыру тетіктерін енгізу ұсынылды.

Өз-өзін жұмыспен қамтыған жастар

Қазірдің өзінде репетитор, бағдарламашы, курьер болып табыс тауып жүрген жасөспірімдер бар. Оларға арнайы мәртебе беріп, ресми еңбек өтілін есептеу, колледж/ЖОО-на түсу кезінде қосымша балл беру сынды механизмдерді енгізу қажет.

«Jas Enbek» цифрлық платформасы

Бір терезе қағидатымен жұмысқа орналасуға мүмкіндік беретін жаңа жүйе қажет: жасөспірімдер бос орындарды көріп, еңбек құқығы бойынша онлайн-курс оқиды, цифрлық еңбек кітапшасын жүргізеді. Жұмыс берушілер келісімшартты жеңіл рәсімдейді, ал мемлекеттік органдар заңбұзушылықты автоматты түрде бақылайды.

Мотивация және бедел

«Өңірдің үздік жас қызметкері» атты байқау өткізіліп, жеңімпаздарға әкімдіктер тарапынан сыйлықтар мен марапаттар беру ұсынылды. Бұл еңбексүйгіш жасөспірімдерді ынталандырады.

Қорытынды

Депутат Нартай Сәрсенғалиев бұл ұсыныстар жасөспірімдердің қауіпсіз еңбек етуіне жағдай жасап, олардың еңбегін қарапайым табыс көзі емес, болашағына жасалған стратегиялық инвестицияға айналдыратынын айтты.