Қазақстанда коронавирусты жұқтырғандар саны 20 мыңға жетуі мүмкін – зерттеу орталығы

Осыдан бірнеше күн бұрын, Қазақстандағы «Кибер шабуылдарды зерттеу және талдау орталығы» коронавирустың Қазақстандағы өсу динамикасын зерттей отырып, сәуір айының ортасында елімізде COVID-19 жұқтырған адамдар саны 20 мыңға жетуі мүмкін деген болжам ұсынған еді. Azattyq Rýhy тілшісі орталық директоры Арман Әбдірасылұлымен хабарласып, аталған болжамдарға байланысты сұхбаттасқан еді.

10 СӘУІРГЕ ДЕЙІН 20 МЫҢ АДАМ ЖҰҚТЫРУЫ МҮМКІН

- Арман мырза, сіз басқарып отырған орталық «Қазақстанда 1-10 сәуір аралығында коронавируспен ауыратындардың саны 17 мыңнан асады» деген болжам ұсынып отыр. Аталған болжамды қандай зерттеулер мен сараптамаларға сүйене отырып жасадыңыздар?

- Математикалық санауымыз бойынша сәуір айының ортасы коронавирустың қатты тарайтын кезі болады. Біздің зерттеуіміз америкалық Johns Hopkins University-нің дүниежүзілік статистикасына сүйене отырып жасалды. Соған сай, күнделікті ауырған адамдардың саны 33% көбейіп отырады. Коронавируспен күресіп жатқан әлемдегі өзге де елдерде екі-үш күнде ауырған науқастардың саны екі есеге өсіп отырғанын байқаймыз. Дүниежүзілік статистиканы назарға ала отырып, еліміздегі көрсеткішті көбейтетін болсақ, сәуірдің ортасына таман ол сан 17 мыңға жетейін деп тұр. Ол статистика ішінде Еуропа елдері, Оңтүстік Корея, Сингапур, Жапония бар және бұл елдердің статистикасы ерекше. Аталған елдердегі науқастардың саны күніне 33% емес, 6 күнде екі есеге көбейіп отырған. Осыдан кейін ғана олар локализация жасап, науқастар санын азайта бастады. Қазіргі кезде емделген адамдардың саны вирусты жаңадан жұқтырған адамдардың санынан көп болып тұр. Инкубациялық кезең болады, ол 3 күннен 15 күнге созылуы мүмкін. Бізде республикалық карантин енгізілуіне байланысты, статистика 15 күнге дейін өзгермеуі де мүмкін.

- Қазіргі көрсеткіш 300-ден аса адамды көрсетіп отыр, 10 тәуліктің ішінде 20 мыңға жуық адамның аталған вирусты жұқтыруы қаншалықты қисынды?

- Егер аталған вирусты жұқтырғандардың саны 2-3 күнде екі есеге көбейіп жатса, алдағы 10 күнде 17 мыңға жетуі әбден мүмкін. Бүгін 1-ші сәуір 300 адамға жетіп қалды, екі күннен кейін – 600, тағы екі күннен кейін – 1200, тағы үш күннен кейін 2400 болып, осылайша өсе береді. Қазіргі Қазақстан динамикасы 27,5%-ды көрсетіп тұр. Карантиннің оң нәтижесін енді көре бастаймыз.  

- Коронавирустың бұлай тез таралып кетуі медицинамыздың әлсіздігіне байланысты ма, әлде адамдарда жауапкершіліктің жоқ болуынан ба?

- Мұнда медицина мен адамдардың жауакершілігінен бөлек, коронавирустың табиғатына да көп нәрсе байланысты. Кәдімгі тұмауды бір адам ары кетсе екі-үш адамға ғана жұқтырады, ал COVID-19 вирусымен ауырған бір кісі 6 адамға жұқтырады. Оңтүстік Кореяда коронавируспен ауырған бір  науқас шіркеуге барып жүздеген адамға жұқтырған. Сондықтан бұл инфекияның тез таралуы ерекше болып тұр. Әрине, адамдардың жауапкершілігі де үлкен рөл атқарады. Өйткені, изолияция вирустың таралуына жол бермейді.

КОРОНАВИРУС ҚАЗАҚСТАНҒА 9-ШЫ НАУРЫЗ КҮНІ КЕЛГЕН

- Зерттеуді қанша маман неше уақыт аралығында жүргізді?

- Зерттеуді үш адам бірігіп, дүниежүзілік статистикаға сүйеніп орындадық. Қазақстанда ауырған адамдардың аз болуына байланысты әлемдік статистикаға сүйендік. Елімізде ауырған адамдар санының күннен күнге өсуіне байланысты, өзіміздің динамикаға да қарап отырмыз. Ауырған адамдар мен көз жұмғандардың саны біздің моделіміз үшін маңызды. Өйткені, адамдардың қайтыс болған уақытына қарай отырып, болжам айта аламыз. Бірінші науқас 15-ші наурызда көз жұмса, шамамен, 9-шы наурыз күні вирус жұқтырған болып тұр. Ал ол күні елімізде бірде-бір адамның ауырғаны туралы ресми мәлімдеме болмады. Кері қарай шегініп есептесек, Қазақстанда 9-шы наурыздың өзінде аталған вирусты жұқтырғандардың саны 50-дей адамды құраған.

- Денсаулық сақтау министрі Елжан Біртанов елімізде коронавирус жұқтырғандардың саны ары кетсе, 3500 адам болады дегенді айтты. Сіздер бұл көрсеткіштен ондаған есеге көп болжам айтып отырсыздар. Кімнің қателесу ықтималдығы жоғары?

- Иә, Е. Біртанов мырзаның болжауынша, Қазақстанда коронавируспен ауыратындардың саны 3500-ден аспауы тиіс. Денсаулық сақтау министрлігі болғандықтан, олардың бізге белгісіз ішкі ақпараттары, вируспен күресу жоспарлары бар. Солардың жоспары орындалса, дұрыс болатын еді. Біздің сценарий негативті болып тұр, 3500 адаммен бұл вирустың басын қайырсақ, тамаша көрсеткіш болар еді. Біздің жағымсыз сценарийімізге сәйкес, 20 мыңмен қайтарса да жақсы нәтиже болмақ. Дүниежүзілік статистикаға сүйенер болсақ, еліміздегі ауырған адамдардың саны 100 мыңнан асып кетуі де мүмкін. Басқа елдердің тәжірбиесі осыны көрсетіп отыр. Қазір 300 адам ғана ауырды делінгенімен, ол адамдардың қасында жүргендерді қоссақ, олардың саны 10 мыңды құрауы мүмкін. Жалпы, бақылаудағы 10 мың адамға ІІМ, денсаулық министрлігінің шамасы келеді. Ал ары қарай сан өсетін болса, мысалы, бірнеше күнде 600-ден 1000 науқасқа дейін жететін болсақ, онда олармен араласқандардың саны 10 мың емес, 100 мыңға жетуі мүмкін. Жүз мың адамды бақылап, мониторинг жасау мүмкін емес болып кетеді. Сол себепті, біздің биліктің жасап жатқан әрекеттеріне қоғам құлақ асуы керек. Бұл өрт сияқты өте қауіпті болып тұр. Сондықтан басқа қалаларда да карантин режімін күшейтіп, қатал тәртіп орнатқан дұрыс.

- Болжам бойынша әлемде коронавирус инфекциясы қашан тоқтауы мүмкін? Қазақстанда қашан аяқталады деп отырсыздар?

- Вирустың таралу динамикасы әр елде әрқалай болғандықтан, тап басып болжам айту қиын. Қазақстанда төтенше жағдай ерте жарияланды. Көпшілік Халықаралық әйелдер күнінің, одан бөлек, Наурыз мейрамының тойлануына президенттің тыйым салғанын бастапқыда дұрыс қабылдай алмай, біртүрлі болды. Қарап отырсақ, 9-шы наурызда елімізде COVID-19 вирусын жұқтырған адам болған. Қайта, билік карантинді дер уақытында жариялады. Сонымен қатар, біздің моделіміз бен Денсаулық сақтау министрлігінің моделіне сәйкес, вирустың таралуы сәуір айының ортасына таман шарықтау шегіне жетсе, мамыр айының басында басылуы мүмкін. Бір жағынан ол тәртіпке, адамдардың жауапкершілігіне де байланысты болмақ.

Айжан Қалиева, Нұр-Сұлтан