Аlmaty Investment Forum: қол қойылған келісімдер қағаз жүзінде қалмай ма?

Алматыда кезекті инвестициялық форум жұмысын бастады. Іскерлік байланыстарды орнатуға мүмкіндік беретін бұл жиын барысында 32 инвестициялық келісім шартқа қол қойылды.  Оның ішінде соңғы он жылда күн тәртібінен түспеген Алматы халықаралық әуежайын күрделі жөндеуден өткізуге қатысты уағдаластыққа қол жеткені белгілі болды.  Azattyq Rýhy тілшісі инвестфорумда қарастырылған негізгі мәселелерге үңілген болатын.   

«Жаңа Алматыға» триллиондар құйылады

Алматының 2050-ші жылға дейінгі Даму стратегиясы әзірленіп, ол қала тұрғындарының кең талқылауына ұсынылды. Алдағы 30 жылға арналған даму стратегиясының іске асырылу мерзімі тым ұзақ деп оған сенімсіздікпен қарағандар да табылды. Әсіресе әлеуметік желілерде Бақытжан Сағынтаевтың ұсынысына қатысты трольдер мен мемдер қаптап кетті. Десе де әкім  жобаның нақты бизнеске қатысты тұстарына бүгін елдің назарын аударды.  

«Қалалық инфрақұрылымды жаңарту алдағы 5 жылда инвестиция үшін жаңа алаңдар ашады. Тек «жаңа Алматы» жоспары 834,5 млрд.теңге көлемінде бұрын-соңды болмаған салымдардың салынатынын болжайды. Ағымдағы бағам бойынша бұл 2 млрд.155 млн. долларды құрайды. Біз Сіздерді бизнес серіктестік пен ынтымақтастыққа шақырамыз.  «Жаңа Алматы» мен агломерацияны дамыту жоспарлары қалалық экономика үшін маңызды драйверлер деп санаймын»,- дейді қала басшысы.

Алматы экономикасы жылына кемінде 5% қарқынмен дамуы тиіс. Мұндай жетістікке жету үшін шаһарда барлық мүмкіндіктер бар. Дүниежүзілік банктің рейтингісінде Алматы бизнесті жүргізу жеңілдігі бойынша Қазақстанда бірінші орында тұр. Орталық Азия қалалары ішінде де Алматы халықаралық несиелік рейтинг бойынша және бизнес климаттың қолайлығы тұрғысынан көш басында.     

Алып шаһар бизнесін бөлшек сауда ұстап тұр

Қала экономикасының негізгі көрсеткіші көтерме және бөлшек саудамен тығыз байланысты. Оның үлесі - 32%, қаржылық - 10%, жылжымайтын мүлікпен  байланысты бизнес - 8,3%. Электронды коммерцияның жалпы үлесі 3-5%. Ал өнеркәсіп, құрылыс, әлеуметтік экономика және жаңа индустрияның үлесі айтарлықтай төмен. Оның орнын шағын бизнес, барахолкалар, базарлар және үйдегі сауда басып тұр. Бұл қаланың экономикалық жүйесінің әлсіз тұсы.

Инвесторлар үшін Алматыда бірнеше тартымды сала бар. Тұрғын үй жылжымайтын мүлік, медициналық және білім беру инфрақұрылымы, жол құрылысы мен коммуналдық шаруашылық, демалыс және ойын-сауық нысандары. Сөйтіп бүгін  форум аясында 32 меморандумға қол қойылды. Оның жалпы құны  2,3 млрд АҚШ доллары.  

Инвестор әуежайға қанша қаржы құюға әзір? 

Олардың арасында ең маңыздысы Алматы халықаралық әуежайын жаңғыртуға тартылған инвестиция.  «TAV Airports Holding» компаниясы қаланың әуе айлағын күрделі жөндеуден өткізуге келісіп отыр. Бүгін тараптар екі жақты келісім шартқа қол қойып, халықаралық терминалды кеңейтуге уағдаласты.

«Алматы халықаралық әуежайын жаңғырту жобасын біз көп жылдан бері күттік. Әлемдегі ең ірі 6 компанияның бірі «TAV Airports Holding» компаниясымен келісімге қол жетіп отыр. Алдағы екі жылда 150 млн еуро жаңа терминалдың құрлысына бөлінетін болады. Жалпы бес жыл ішінде бұл жобаға 500 млн еуро көлемінде инвестиция салынады деп жоспарлап отырмыз»,- дейді Алматы қаласы әкімінің орынбасары Сапарбек Тұяқбаев.

Мегаполис үшін ең маңызды сала қоғамдық транспорт мәселесін шешу үшін келісімге қол қойылды. Еуропалық қайта құру және даму банкі Алматыға 20 млрд теңге кредит береді. Қала басшсының бірінші орынбасары Ерлан Қожағапановтың айтуынша, бұл өте қолайлы шартпен берілетін несие. Оны жергілікті атқарушы билік 10 жыл ішінде қайтаруы тиіс. Қаражат қоршаған ортаға зияны жоқ көлік құрлымын дамытуға жұмсалады. Бұл ақшаға Қытайдан электр және газбен жүретін автобустар сатып алынады. Қазір Алматыда жолаушы тасымалдау үшін қосымша 800 қоғамдық көлік қажет. 

Биыл инновация салаларына инвестиция тартуға басымдылық беріліп отыр. «Жасыл қала» жобасына Еуропалық даму банкі қаражат бөлуге ниет білдірді. «Pipetector» деп талатын қаладағы тотыққан  жылу және су құбырларын тазартатын технология бойынша келісімге қол қойылды. Электр энергиясын есептеу құрылғысын шығаратын зауыт және Smart City жобасын жылдамдататын технологияға инвестиция құйылатын болады.

Оқи отырыңыз:  Алматыдағы индустриалды аймақта жоспарланған 41 жобаның тек бесеуі ғана жұмыс істеп тұр

Сарапшы неден күдіктенеді? 

Экономист Бекнұр Қисықов бүгін қол қойылған инвестициялық келісімдер қала үшін өте маңызды. Бірақ олар қағаз жүзінде қалмаса деп тілейді.  Бұлардың барлығы да зор әлеует пен сұранысқа ие жобалар. Алайда Алматыда индустриялық аймақта келісімге қол қойылған 41 жобаның тек 6-уы іске қосылды. Одан тыс маман «Алатау» еркін экономикалық аймағында ондаған жоба қаржы тапшылығынан тұралап қалғанын айтады.

«Алматы мүмкіндіктер қаласы екені рас. Бірақ мұндай әлемнің ірі мегаполистері индустрияға, өндіріске емес шағын кәсіпкерлікке бейімделген бизнестерге жол ашуы тиіс. Сосын инновациялық жаңалықтарға, өз жастарымыздың түрлі идеяларын жүзеге асыруға мән берілсе деймін. Шетелдік инвестиция деген ол қарыз. Ертең оның сұрауы бар, негізгі капитал бәрібір сыртқа кетеді. Ішкі инвестицияларды бизнеске тарту керек. Мысалы Атырауда мұнайдан қыруар қаражат тапқан өз кәсіпкеріміз ақшасын шағын бизнесті қаржыландыруға жұмсап, содан өзі де, өзгенің де пайда көруін қамтамасыз етсе, қол жайып сырттан инвестиция іздемес едік. Себебі біз қазір өз қолымыз өз аузымызға жететін жағдайдамыз»,- дейді Бекнұр Қисықов.

Аlmaty Investment Forum 2019-дың VIP спикерлері арасында: Түркияның бұрынғы вице-премьері Мехмет Шимшек, McKinsey жаһандық институтының басшысы Джонатан Вотцель, TiE Global қауымдастығының президенті Шарма Махавир Пратар, орталық және Шығыс Еуропа, Орталық Азия елдері бойынша Nokia вице-президенті Микко Лаванти, Катар Сауда-Өнеркәсіп палатасының вице-президенті Мохаммед Бин Тауар Әл-Каварилар бар. Форумды өткізуге 80 миллион теңге жұмсалды. Бүгін жиынға 1 мыңнан астам қатысушы тіркелген. Оның 250-і шетелдік делегаттар.

Ришат Асқарбекұлы, Алматы