Балалар жылы қандай іс-шаралар жүзеге асырылды?

2022 жылды Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Балалар жылы деп жариялады. Осыған орай биыл балаларды қорғауға, сапалы біліммен қамтуға, мүмкіндігі шектеулі балалардың денсаулығын нығайтуға, инфрақұрылымды дамытуға ерекше көңіл бөлініп отыр, деп хабарлайды Azattyq Ruhy.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2022 жылды елімізде «Балалар жылы» деп жариялады. Бұл туралы ол Қазақстан халқын Жаңа жыл мерекесінде   айтты.

«Қазақстанның жарқын болашағы өз қолымызда, яғни ел тағдырына бей-жай қарамайтын,  нағыз отаншыл, ниеттес, мүдделес азаматтардың қолында. Мен Мемлекет басшысы ретінде өскелең ұрпақтың болашағына баса мән беремін. Жастарға зор үміт артамын. Жастарымыз атқарылып жатқан ауқымды жұмыстың, реформалардың игілігін міндетті түрде көреді. Олардың арасында көзі ашық, көкірегі ояу, ойы ұшқыр азаматтар аз емес. Біз өскелең ұрпаққа жол ашу үшін барлық жағдайды жасауымыз керек», - деді Мемлекет басшысы.

Сонымен қатар Президент балаларға ерекше назар аудару керектігін айтты.

«Олардың амандығы – мемлекетіміздің жарқын болашағының сенімді кепілі. Сондықтан да келесі жылды "Балалар жылы" деп жариялау керек деп есептеймін. Әңгіме жалаң ұран мен мерекелік шаралар туралы емес. Ең алдымен, билік тарапынан балаларды қорғау үшін денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қолдау бағытында нақты шаралар қолға алынуы керек. Өскелең ұрпақтың үйлесімді дамуы мен бақытты балалық шағы – біздің жалпыұлттық міндетіміз», - деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Бұл сөздердің қисынды жалғасы «балалар жылын жариялау туралы» ҚР Президентінің 2022 жылғы 19 қаңтардағы №780 Жарлығы болды, оған сәйкес «балалар жылын өткізу жөніндегі іс-шаралар жоспарын бекіту туралы» ҚР Үкіметінің 2022 жылғы 20 наурыздағы №148 қаулысы шықты.

Балалар жылына арналған алғашқы 5 айда Қазақстанда 9,4 мың орындық 130 балабақша ашылды, бұл еліміздегі барлық балабақшалардың үштен бірінен астамын құрайды.

Колледждерге қабылдау шарттары өзгерді, жоғары оқу орындарына гранттар саны өсті. Балаларды қорқыту мен суицидтен қорғауға мүмкіндік беретін жасанды интеллект элементтері бар дамуды құру бойынша жұмыстар жүргізіліп жатыр.

2022 жылдың 1 қаңтары мен 1 маусымы аралығында ҚР Білім және ғылым министрлігі Балалар жылына арналған көптеген іс-шаралар өткізді.

Ведомствоның бір шолуында республикада балалар саны 6,3 миллион баланы құрайды делінген. Немесе 5 айда 17300 түрлі шығармашылық және спорттық іс-шаралар өткізілген екен, оған 2,5 миллион бала қатысты.

Жыл басынан бері елімізде алғаш рет балалар әл-ауқатының индексі (ДББ) әзірленді және Үкіметпен бекітілді. Естеріңізге сала кетейік, 2020 жылғы 22 қазанда Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің төртінші отырысы барысында Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев оны ұлттық мониторинг тетігі ретінде 2022 жылдан бастап әзірлеп, енгізуді тапсырған болатын.

Оны енгізудің белсенді процесі жүріп жатыр. ДББ балалардың әл-ауқатын және әртүрлі салалардағы балаларға жағдай жасауға бағытталған ұлттық саясаттың тиімділік дәрежесін бағалауға арналған. Қазақстан балаларының әл-ауқатының индексін енгізу балалар мен ата-аналардың, заңды өкілдердің пікірін ескере отырып, өңірлер бөлінісінде балалардың жағдайын жақсартуға бағытталған түрлі салалардағы шараларды тиімді іске асырудың тежеуші факторларын уақтылы анықтауға мүмкіндік береді. Индекс объективті және субъективті деректерден тұрады, олардың көзі ҚР ресми статистикасы, халық арасында жүргізілген сауалнама нәтижелері.

Білім беру ведомствосының мәлімдеуінше, 300 мың қазақстандық бала қосымша үйірмелер мен секциялармен қамтылатынын, қамту көрсеткіші бес пайызға-70,5 пайыздан 75,5 пайызға дейін артып, 2,7 миллион баланы құрағанын атап өткен жөн.

Әрине, алғаш рет халықаралық зияткерлік, шығармашылық, спорттық олимпиадалардың 100 жеңімпазы мен жүлдегері «конкурстан тыс» қағидаты бойынша отандық жоғары оқу орындарының гранттарын алады — балаларға ақшалай сыйлықтар беріледі. Мұғалімдер лайықты сыйлықтарға ие болады.ЖОО гранттарының саны 15 мыңға — жыл сайынғы 88 мың грантқа дейін өскен.

Алшақтықты азайту мақсатында алғаш рет білім алушылардың білімі ретінде 500 мың үлгерімі төмен оқушыны қолдауға бағытталған «цифрлық мұғалім» жобасы енгізілді, ал әдеттегі ата-аналар жиналысының орнына барлық мектепте «педагогикалық-ата-аналар консилиумдары» өткізіле бастады. Консилиум жеке бала, топ, параллельдер, мұғалімдер, сынып жетекшілері, мектеп дәрігері, педагог-психолог, әлеуметтік педагог туралы ақпаратты біріктіреді. Консилиумның арқасында оқушының (сыныптың, параллельдің) біртұтас көзқарасы негізінде оның әрі қарай оқуы мен дамуының жалпы желісі әзірленіп, іске асырылады, оқушының арнайы психологиялық-педагогикалық картасы жасалады.

Басқаша айтқанда, консилиумды психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу қызметі мамандары мен педагогтардың өзара іс-қимылының негізгі нысаны ретінде пайдалану белгіленген міндеттерді сәтті шешуге мүмкіндік береді. Мамандар (психолог, логопед, дефектолог) оқушының проблемасы туралы айтып қана қоймай, сонымен қатар мұғалімге жеңу жолдарын көрсетуі керек, өйткені бұл оқу процесінде ерекше білім беру қажеттіліктері бар оқушыны сүйемелдеумен байланысты негізгі жұмысты орындайтын мұғалім. Арнайы педагогиканың әдістерін меңгерген Педагог оларды оқу процесінің жоғары тиімділігін қамтамасыз ете отырып, сыныптың барлық оқушыларына қатысты шығармашылықпен қолдана алады.Кәсіптік-техникалық білім беру ұйымдарында кадрлар даярлауға мемлекеттік тапсырыс 45 мың орынға ұлғайтылды.

Сондай-ақ, Бала құқықтары жөніндегі уәкілі Аружан Саин «Балалардың әл-ауқаты және олардың құқықтарын қорғау» тақырыбында өткен ҚР Парламенті Сенаты Әлеуметтік-мәдени даму және ғылым комитетінің кеңейтілген отырысында бірқатар бастаманы көтерген болатын.

«Бала құқығы БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясымен, «Неке және отбасы туралы» Кодексімен, «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» Заңымен реттелген. «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодексте, білім беру, әлеуметтік қамсыздандыру, тұрғын үй мәселелеріне, құқық қорғау органдарының жұмысына қатысты заңдарда – өміріміздің барлық дерлік салаларында, заңдары мен нормативтік актілерінде кішкентай қазақстандықтардың құқықтары көзделген. Қатысушы-мемлекеттің БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясын жүзеге асыру жөніндегі міндеттемесін растай келе, әлемдік қауымдастықтың балалар үшін қолайлы және мейірімді орта құру жөніндегі күш-жігерін қолдай отырып, 2016 жылы Қазақстанда Балалар құқықтары бойынша уәкілетті институт құрылды», - дейді Аружан Саин.

Аружан саин 2019 жылғы 18 шілдеде Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың өкімімен мен Қазақстан Республикасындағы Бала құқықтары жөніндегі уәкіл болып тағайындалды.

«Үш жарым жылдан бері бұл жұмысты барлық деңгейдегі биліктің барлық тармақтарымен, соның ішінде Қазақстан Республикасы Парламенті Сенаты мен Мәжілісінің комитеттерімен, халықаралық ұйымдармен бірлесе атқарып келемін. Азаматтық қоғамның, үкіметтік емес ұйымдардың, түрлі саладағы сарапшылардың қолдауының арқасында балалар омбудсменінің жұмысын ерікті түрде болса да, өте тиімді ұйымдастыруға мүмкіндік туды. Бұл мекеме шын мәнінде қоғамдық және тәуелсіз деп айта аламын. «Мейірімділік» Ерікті Қоғамында 16 жылдан астам жұмыс істеп, кәсіби мамандармен – дәрігерлермен, мұғалімдермен, әлеуметтанушылармен, заңгерлермен, басқа да мамандықтардың өкілдерімен тығыз қарым-қатынаста бола отырып, барлық қазақстандық балалардың өмір сапасын біршама жақсарту үшін және қазіргі жағдайға түбегейлі әсер ету үшін балалық шақтағы мәселелерді жүйелі түрде шешуге болатынын түсіндім. Осы мақсатты жүзеге асыру үшін осыдан үш жарым жыл бұрын Қазақстан Республикасындағы Бала құқықтары жөніндегі уәкілдің мандатын қабылдадым. Осы уақыт ішінде бірқатар елеулі нәтижелерге қол жеткіздік», - деді ол.

Саинның айтуынша, соңғы жетістіктердің бірі – орфанды аурулары бар балаларды дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету мәселесін шешу.

«Себебі көптеген жағдайларда бұл мәселенің құны – баланың өмірі. Ақырында біз оны Денсаулық сақтау министрлігінің үш бұйрығына Қазақстандағы балаларды дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге қатысты өзгерістер мен толықтырулар енгізу арқылы шештік. Қазір ортақ дистрибьютор арқылы республикалық бюджеттен дәрідәрмектің басым бөлігіне орталықтандырылған сатып алу ұйымдастырылды, себебі оны жергілікті атқарушы билік деңгейінде шешу мүмкін емес. Біз қалған препараттарды осы тізімге қосу бойынша жұмысты жалғастырып жатырмыз», - деді ол.

Оның айтуынша, өткен жылдың соңында Мемлекет басшысына қазірдің өзінде басталған реформалар туралы – оларды белсендірек ілгерілету жөнінде, сондай-ақ өмір сүру, даму үшін және балалардың қауіпсіздігі үшін барынша қолайлы жағдайлар жасауға бағытталған жаңа реформалар туралы ұсыныстарын айтқан.  

«2022 жылға үлкен үміт арттық, әсіресе, Мемлекет басшысы өзінің жаңа жылдық құттықтау сөзінде Балалар жылы деп жариялағаннан кейін үмітіміз зор болды. Мұны барлық мемлекеттік органдарға тікелей тапсырма ретінде қабылдау керек сияқты. Балалар жылы балалар құқықтарын барлық салаларда және барлық аспектілерде қамтамасыз ету үшін түбегейлі реформалардың негізін қалап, жауапты шешімдер қабылдау керек еді. Негізі, Үкімет бекіткен Балалар жылын өткізу жөніндегі іс-шаралар жоспарынан бастап, күтілетін нәтиже болмай, формальды көзқарас бар деп есептеймін. Бірақ менің ойымша, кез-келген жыл Қазақстанда балалар жылы болуы керек және біз 2022 жыл аяқталғаннан кейін де белсенді түрде алға жылжимыз. Бала құқықтары жөніндегі уәкілдің негізгі функционалдық міндеттерінің бірі балалардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін бұзу мәселелері бойынша өтініштерді қарау», - деді ол.

Марья Айдарбаева