Өңдеу өнеркәсібінің жаңа сын-қатерлері

Полимерлер тұтыну құрылымындағы жаһандық өзгерістер өңдеу өнеркәсібі алдында жаңа міндеттер қояды. Бүгінде пластик өндірісінің елеулі үлесін құрайтын полиэтиленге сұраныс оның әмбебаптығы мен орау, құрылыс, автомобиль және медицина салаларындағы кең қолданысына байланысты артып отыр. Алайда бұл салада өз рөлін нығайтуды мақсат еткен елдер үшін тек шикізат өндірісімен шектелмей, ел ішіндегі өңдеу өнеркәсібін дамыту да маңызды.

Қазақстан, өзіндік бірегей шикізат базасына ие бола отырып, жаһандық жеткізілім тізбегіне интеграциялануға қабілетті жоғары технологиялық өндірістер құруға басымдық береді. Дегенмен, пластмассаны ел ішінде өңдеу нарығы шектеулі күйінде қалып отыр. 2023 жылы полиэтилен тұтыну шамамен 190 мың тоннаны құрады, бұл өңдеуші инфрақұрылымы дамыған елдерден әлдеқайда төмен көрсеткіш.

Осы тұрғыда Атырау облысындағы «Силлено» полиэтилен кешені жобасы ұлттық стратегияның маңызды элементіне айналуда. Зауыттың жоспарланған жылдық қуаттылығы – 1,25 миллион тонна полиэтилен. Өнімнің басым бөлігі экспортқа жіберіледі, өйткені тіпті ішкі тұтынудың 2030 жылға қарай 260–270 мың тоннаға дейін өсуі болжанған жағдайда да, қазақстандық нарық бүкіл көлемді игере алмайды.

Полиэтилен өндірісінің негізгі шикізаты – этан, ол Теңізшевройл кен орындарынан жеткізілмек. Chevron Phillips Chemical және Univation Technologies технологияларын қолдану халықаралық стандарттарға, соның ішінде премиум сапалы маркаларға сай өнім шығаруды қамтамасыз етеді.

Жобаны іске асыруға «ҚазМұнайГаз» (40%), қытайлық Sinopec (30%) және СИБУР (30%) компаниялары қатысады. Әлемдегі ірі полимер өндірушілерінің бірі болып табылатын СИБУР «Силлено» жобасына өзінің тәжірибесін енгізіп, ірі өндірістерді іске қосу тәжірибесін ұсынады.

Жобаның ауқымдылығына қарамастан, Қазақстан алдында көптеген мәселелер тұр. Негізгі міндеттердің бірі – ел ішіндегі өңдеу секторын дамыту. Өңдеу инфрақұрылымы құрылған жағдайда ғана полиэтилен тек экспорттық өнім болып қалу қаупінен арылуы мүмкін. Полипропилен өндірудегі KPI газ-химиялық кешені мысалында көрсетілгендей, ішкі сұраныс жаңа өндіріс қуаттарымен әрдайым сәйкес келе бермейді. Жобалық қуаттылығы 500 мың тонна болатын KPI жалпы көлемнің тек 10%-ын ғана ішкі өңдеуге бағыттай алады.

«Силлено» әлеуетін іске асыру үшін кешенді жоспар қажет. Бұл өңдеуші кәсіпорындарды ынталандыруды, логистикалық инфрақұрылымды дамытуды және жергілікті мамандарға арналған білім беру бағдарламаларын қамтиды. Қазақстандық нарық полиэтиленді тек шикізат ретінде ғана емес, жоғары қосылған құны бар өнім өндіруге негіз ретінде тиімді пайдалану үшін барлық жағдайды жасау маңызды.

«Силлено» жобасы Қазақстанның өңдеу өнеркәсібін дамыту, жаңа экспорттық ағымдар қалыптастыру және халықаралық нарықтағы позициясын нығайту қабілетін сынау болады. Оның әлеуетін іске асыру қаржылық инвестицияларды ғана емес, мемлекет пен бизнестің үйлесімді жұмысын да талап етеді.