Әлем бойынша қай елдің тұрғындары темекіні ең көп тұтынады?

Темекі - жыл сайын миллиондаған адамның өмірін қияды. Оның зияны туралы үнемі айтылып, көптеген елдер темекі шегушілердің үлесін әртүрлі тәсілдермен азайтуға тырысады, түрлі іс-шаралар өткізіледі, заңнамалық актілер насихатталып, шектеу шаралары қабылданады. Ғалымдар темекі өнімдерін бұрын пайдаланбайтын халық жиі ұшырайтын бастапқы темекі шегудің, сондай-ақ қайталама темекі шегудің зияны туралы көптеген зерттеулер жүргізіп жатыр, деп хабарлайды Azattyq Rýhy finprom.kz порталына сілтеме жасап. 

Қазір компанияларға темекі қорабына шылым шегудің зияны туралы жазуды міндеттеді. Қабылданған шектеулерге қарамастан темекі тартатындар қатары азаймай келеді.

Әлемдегі адам өлімінің ең көп тараған себептерінің ішінде бірінші кезекте жоғары қан қысымы (10,8 миллион адам) тұрса, екінші орынды темекі шегу (7,7 миллион адам) алады. Үшінші орында ауаның ластануы (ашық ауада және үй ішінде) тұр. Ал пассивті темекі шегу нәтижесінде 1,3 миллион адам қайтыс болды.

ДДҰ темекі - оны тұтынатындардың жартысына жуығын өлтіреді, деп хабарлайды. Жыл сайын темекі шегуден 8 миллионнан астам адам қайтыс болады. Бұл өлімнің 7 миллионнан астамы темекіні тікелей қолданудың нәтижесінен, ал 1,2 миллионға жуығы темекі шекпейтіндерге өзге адамның темекі түтінінің әсер етуі нәтижесінен болады. 2020 жылы темекіні әлем халқының 22,3% -ы тұтынған. Оның ішінде ерлердің 36,7% -ы және әйелдердің 7,8% шылым шеккен.

Темекі эпидемиясымен күресу үшін 2003 жылы ДДҰ- ға мүше мемлекеттер ДДҰ-ның Темекіге қарсы күрес жөніндегі негіздемелік конвенциясын қабылдады. Қазіргі уақытта бұл шартты 182 ел ратификациялады.

2023 жылдың басында «world population review» мәліметтері бойынша, әлемде темекіні ең көп тұтынатын Науру елі болды. Онда тұрғындардың 52,1%-ы темекі шегеді. Антилидерлердің бестігіне Кирибати, Тувалу, Мьянма және Чили елдері кірді. Ең аз темекі шегетін елдер қатарына - Гана, Эфиопия және Нигерия кірді.

Гендерлік бөліністе ерлер арасында темекі шегушілердің көпшілігін Индонезия азаматтары (70,5%), одан кейін Мьянма (70,2%) және Кирибати (68,6%), ең азы Швецияда тіркелген (6%).

Темекі шегу бойынша ТМД елдеріндегі көрініс мынадай: Қырғызстанда - 52,5%, Армения - 51,8%, Молдова - 44,6%, Беларуссия - 42,8%, Қазақстанда - 42,2%, Украинада - 41%, Ресейде - 40,9%, Әзірбайжанда - 39% және Өзбекстанда - 23,3%.

Әйелдер арасында темекі шегушілердің ең көп үлесі Науруда (52,6%), Сербияда (41,2%) және Чилиде (40,3%) тіркелген. Темекі тұтынатын әйелдердің ең азы Әзербайжанда (тек 0,2%), бірақ ресми мәліметтерге сәйкес, Солтүстік Кореяда бірде-бір әйелдің темекі шекпейтіні айтылады. Алайда, аталған елдің статистикасының сәйкестігі туралы үнемі сұрақтар болатынын атап өткен жөн.

Әзербайжаннан басқа, ТМД - ның қалған елдері бойынша темекі шегетін әйелдер Ресейде - 15,7%, Беларусь -10,4%, Украина - 9,9%, Қазақстан - 6,6%, Молдова - 6%, Қырғызстан - 3,4%, Армения - 1,6%, Өзбекстанда 1,3%-ды құрайды.

Жалпылай алғанда барлық елдерде темекі шегетін ер адамдардың үлесі темекі шегетін әйелдерге қарағанда көбірек.

Әлемдегі соңғы мәліметтерге сәйкес, онкологиялық науқастардың 25,7% - ы темекі шегуге байланысты қатерлі ісіктен қайтыс болған.

Ең нашар көрсеткіштер Гренландия, Черногория, Греция, Босния және Герцеговина, Венгрия, Сербия және Қытайда байқалды. Темекіден болған өлімнің ең аз үлесі Эфиопияда, Нигерияда және Перуде тіркелді.

ТМД-да жағымсыз көріністер: Арменияда онкологиялық аурулары бар адамдардың 29% - ы темекі шегуден туындаған қатерлі ісік ауруынан қайтыс болды. Аталған көрсеткіш Беларуссияда - 28,2%, Ресейде және Украинада -26,7%, Әзірбайжанда - 26,1%, Молдовада - 26%, Қазақстанда-23,3%, Қырғызстанда-22,5%, Түркіменстанда-18,4% және Өзбекстанда-14,2%-ды құрайды.