«Әскерге алып кетсе, не істейміз?»: баласы шетелге оқуға түскен ата-аналар жанайқайын жеткізді

Жастарды көшеден ұстап, әскерге күштеп алып кетіп жатқаны туралы видеолар есіңізде шығар. Күзгі науқан жақындаған сайын балалары шетелге оқуға түскен ата-аналарды уайым басты. Өйткені талай жас шетелдік университетке түскенін дәлелдейтін ресми құжатын әлі алмаған. Azattyq Rýhy редакциясына көмек сұрап хабарласқан ата-аналар да құжатты күтіп жүрген кезде ұлдарын әскерге алып кетсе, жылдар бойғы еңбегі бір-ақ сәтте зая кетеді деп алаңдайды.

Түлектердің бірінің анасы Торғын Амангелдіқызының айтуынша, елімізде 2 қыркүйекте басталатын әскерге шақыру науқаны кейбір жастардың арманына балта шабуы мүмкін. Себебі шетелдік оқу орындарының көбінде оқу қазан айында бір-ақ басталады.

«Дәлірек айтқанда, Түркия, Франция, Англияда солай.  Ол жақтағы университеттер баланың оқуға қабылданғанын растайтын бұйрық қағазын сабақ уақыты жақындағанда ғана бере алады. Ал бір ай бойы сол құжатты күтіп жүргенде балаларымызды әскерге алып кетуі мүмкін. Әскерге кетсе – грант күйеді, баланың арманы күйрейді. Көңілімізді алаң етіп отырған тағы бір жағдай – әскерді кейінгі қалдыру (отсрочка) мәселесі. Өздеріңіз білесіздер, шетелдік оқу орындарынан шақырту кейде кешірек келеді. Осыған байланысты ол жақ оқуға қабылдай ма, жоқ па, белгісіз болған соң, талапкерлер Қазақстандағы университеттерге де құжат тапсырып тастаған. Бірақ біздегі заң бойынша әскерді кейінге қалдыру әр оқу деңгейіне 1 рет қана беріледі. Сонда олар біздегі университеттен құжатын қайтарып алып, шетелге барғысы келсе, заңға сәйкес бір реттік отсрочкасынан айырылады екен. Яғни ол не шетелге бара алмайды, не мұнда оқуын жалғастыра алмайды, өйткені оны әскерге алып кетуі мүмкін. Шетелге оқуға түсу аяқ асты болатын шаруа емес. Балалар мақсатты түрде 2-3 жыл дайындалады. Қаншама уақыт, еңбек, ресурс пен қаржы жұмсалды. Енді сол еңбектің бәрі бір күнде жоқ болғалы тұр», - деп ашынды Торғын Амангелдіқызы.

Шетелге дайындалып отырған ұлдарын әскерге алып кетпей ме екен деп алаңдап отырған ата-аналар мұндай жағдайда не істеу керектігін білмей дал. Айтуынша, ресми органдардан түсінік те, нақты жауап та жоқ.

«Әскер мәселесіне қатысты кеңес беріп, құжаттарды өздері рәсімдеп беретін заңгерлік фирмалар бар екен. Бірақ, менің естуімше, олардың қызметі 500 мыңнан 800 мың теңгеге дейін барады. Бұл – көпшілік ата-ананың қалтасы көтермейтін сома. Оның үстіне қыруар қаражат төлеп, олардың қызметіне жүгінетіндей балаларымыз қылмыскер емес қой! Олар тек шетелде оқу оқып, елге білімді маман болып қайтқысы келеді», - дейді келіншек.

Ата-аналар шетелдік университеттің шақырту қағазын әскерді кейінге қалдыруға мүмкіндік беретін ресми құжат ретінде танып, қазақстандық университетке құжат тапсырып, артынша шетелден шақырту алған талапкерлерге шетелге кедергісіз кетуге рұқсат беруді сұрап отыр.

Біздің редакция ата-аналардың жанайқайынан кейін Қорғаныс министрлігінің баспасөз қызметінен ресми түсініктеме сұратқан. Алайда ведомстводағылар қыркүйек айының басында Орталық коммуникациялар қызметінде күзгі әскерге шақыру науқаны туралы баспасөз мәслихаты жоспарланып отырғанын, барлық сұраққа сол брифингте жауап беретінін айтып, түсініктеме беруден бас тартты.

Әскерге шақыру науқаны туралы не білу керек

Биыл күзгі әскерге шақыру науқаны 2 қыркүйекте басталып, 31 желтоқсанға дейін жалғасады. Республика бойынша 22 тарта азамат әскер қатарын толықтырады деп жоспарланып отыр.

Астана қаласының Қорғаныс істері департаментінің өкілі, полковник Ғани Артықовтың ақпаратынша, 10 мыңнан астамы Қарулы күштерге, 7 мыңы Ұлттық ұланға, 2 мыңнан астамы ҰҚК Шекара қызметіне, 300-ге жуығы Төтенше жағдайлар министрлігіне, тағы 300-дей азамат Мемлекеттік күзет қызметіне әскери міндеттерін атқаруға жолданады. Осы 22 мың жастың 1200-ден астамы Астана қаласынан шақыртылады.

Ата заңға сәйкес, 18 бен 27 жас аралығындағы бойдақ немесе үйленген, бірақ әзірге баласы жоқ ер азаматтар әскерге шақырылады. Денсаулығы жарамды деп танылғандар, күндізгі оқу бөлімінде оқымайтындар мен отбасы жағдайына байланысты жеңілдігі жоқ жастар әскери қызметке жіберіледі. Шақырылғандардың психологиялық дайындығы тексеріліп, әскерге бейімділігі анықталады.

Биылдан бастап Қазақстанда әскерге шақыру қағаз жүзінде ғана емес, 1414 нөмірінен келген SMS-хабарлама арқылы да жүргізіледі. Заң бойынша мұндай хабарлама қағаз түріндегі шақыртумен тең саналады. Азаматтар әскерге шақыру пунктеріне келу туралы хабарламаны алып, оған онлайн түрде жауап қайтара алады.

Артықовтың айтуынша, SMS-хабарлама мемлекеттің бюджетін үнемдейді. Бұрынғыдай шақыру қағазын жеткізу үшін арнайы көлік пен қызметкерлер бөлудің қажеті жоқ. SMS арқылы хабарландыру ірі қалаларда да, шалғай ауылдарда да азаматтарға дер кезінде жетеді. Десе де қағаз түріндегі шақыру әзірге қолданыстан шықпайды.

SMS-хабарлама алған азамат әскерге шақыру пунктіне келмесе, алдымен ескерту жасалады, кейін айыппұл салынады. Әскерге шақыру комиссиясынан өтіп, бірақ әскерге барудан бас тартқан азаматтар 1000 АЕК-тен 3000 АЕК-ке дейін айыппұл арқалап, болмаса бір жылдан үш жылға дейін бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Бұл – заңда бұрыннан бар талап, дейді департамент өкілі.