Ақмола облысындағы азаматтық қоғам: жергілікті проблемаларды шешудегі маңызды әдіс-тәсілдер

Азаматтық қоғам – мемлекет пен халық арасындағы көпір рөлін атқаратын әлеуметтік институттардың жиынтығы. Ол азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға, қоғамдық бастамаларды ілгерілетуге және әлеуметтік мәселелерді шешуге ықпал етеді. Дамыған азаматтық қоғам мемлекеттің тұрақтылығы мен демократиялық құндылықтардың орнығуына негіз бола отырып, қоғам өмірінің барлық саласында белсенділік пен жауапкершілікті арттырады. Ақмола облысында азаматтық қоғамның дамуы мемлекеттің тұрақты дамуы мен әлеуметтік мәселелерді шешудің маңызды тетігіне айналып келеді. Azattyq Rýhy азаматтық қоғамның бүгінгі замандағы рөлі туралы қозғай келе, Ақмола облысында атқарылып жатқан шаруаларға тоқталып шықты.

АЗАМАТТЫҚ ҚОҒАМНЫҢ МАҢЫЗЫ

Азаматтық қоғам – демократиялық мемлекеттің маңызды элементі ретінде халық пен билік арасында тиімді байланыс орнатып, қоғамдық өмірдің тұрақтылығы мен үйлесімді дамуына ықпал етеді. Оның институттары қоғамның түрлі салаларына еніп, әлеуметтік әділеттілікті орнатуға, заң үстемдігін қамтамасыз етуге және билік органдарының ашықтығын күшейтуге көмектеседі.

Азаматтық қоғамның болуы әлеуметтік топтар мен жеке азаматтардың мүдделерін ескере отырып, диалогты дамытуға мүмкіндік береді. Үкіметтік емес ұйымдар (ҮЕҰ), кәсіби және қоғамдық бірлестіктер, еріктілер қозғалыстары секілді құрылымдар адамдардың күнделікті өміріне әсер ететін мәселелерді көтеріп, олардың шешімін іздеуде маңызды рөл атқарады. Бұл құрылымдар мемлекет тарапынан жеткілікті көңіл бөлінбеген мәселелерді қоғам назарында ұстап, оларды шешудің балама жолдарын ұсынады.

Сонымен қатар, азаматтық қоғам азаматтардың саяси және құқықтық мәдениетінің қалыптасуына ықпал етеді. Жеке тұлғалардың әлеуметтік жауапкершілігін арттыру арқылы азаматтық белсенділікті күшейтіп, халықтың қоғамдық өмірге қатысу деңгейін көтереді. Мұндай қатысу тек сайлау науқандарымен шектелмей, күнделікті өмірдегі шешімдерге де әсер етеді. Мысалы, жергілікті бюджеттерді талқылауға, экологиялық проблемаларды шешуге немесе білім беру саласын жетілдіруге қатысты ұсыныстар енгізу азаматтық қоғамның белсенділігінің көрінісі болып саналады.

Оның маңызы тек демократиялық институттарды дамытуда ғана емес, әлеуметтік тұрақтылықты сақтауда да ерекше. Сол сияқты қоғамдағы шиеленістерді бейбіт түрде шешуге көмектесіп, түрлі мүдделі топтар арасында теңгерімді диалог жүргізуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, азаматтық қоғам әлсіз топтардың құқықтарын қорғауда және әлеуметтік қолдауды ұйымдастыруда маңызды рөл атқарады. Волонтерлік қозғалыстар мен қайырымдылық ұйымдары осы бағытта белсенділік танытып, азаматтардың әл-ауқатын жақсартуға елеулі үлес қосады.

Азаматтық қоғам билік құрылымдарының ашықтығы мен есептілігін қамтамасыз етуге де әсер етеді. Қоғамдық бақылау тетіктері арқылы мемлекеттік органдардың қызметіне баға беріп, олардың жұмысының тиімділігін арттыруға ықпал етеді. Бұл үдеріс сыбайлас жемқорлықтың алдын алуға және басқару сапасын жақсартуға мүмкіндік береді. Сонымен бірге, азаматтық қоғам мемлекеттік шешімдерге ықпал ету арқылы биліктің халық алдындағы жауапкершілігін күшейтеді.

Жалпы, азаматтық қоғам – қоғамдағы әр азаматтың мүддесін қорғап, әлеуметтік, экономикалық және саяси дамуға серпін беретін маңызды фактор. Оның тиімді қызмет етуі қоғамның тұрақтылығы мен прогресінің кепілі болып, мемлекеттің өркениетті және демократиялық бағытта дамуына жол ашады. Азаматтық қоғамның күшеюі тек мемлекетке ғана емес, қоғамның әрбір мүшесіне де игі әсер етіп, азаматтық белсенділік пен жауапкершілікті жаңа деңгейге көтереді.

АҚМОЛА ОБЛЫСЫНДАҒЫ АЗАМАТТЫҚ ҚОҒАМНЫҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҢЫЗЫ

Ақмола облысы азаматтық қоғамның дамуына ерекше мән беріп, өңірдегі әлеуметтік және қоғамдық мәселелерді шешуде оның әлеуетін белсенді пайдаланып келеді. Өңірде үкіметтік емес ұйымдар (ҮЕҰ) желісі кеңейіп, жергілікті тұрғындардың қоғам өміріне араласу деңгейі артып отыр. Билік пен азаматтық қоғам арасындағы өзара іс-қимылдың күшеюі аймақтағы тұрақтылық пен даму үшін маңызды факторға айналуда.

Азаматтық қоғам институттары Ақмола облысында әлеуметтік мәселелерді шешуде маңызды рөл атқарып келеді. Олар қоғамның ең әлсіз топтарына қолдау көрсетіп, инклюзия, гендерлік теңдік және жастардың әлеуметтенуі мәселелерін көтереді. Жетім балаларға, мүгедектігі бар адамдарға және әлеуметтік аз қамтылған отбасыларға көмек көрсету бағытында облыста түрлі қайырымдылық шаралары тұрақты түрде өткізіледі. Әсіресе волонтерлік қозғалыстар аймақтың қоғамдық өміріне жаңа серпін беріп, көмекке мұқтаж азаматтарға қолдау көрсетуді жолға қойған.

Біз осы тұста Ақмола облысының әкімдігі айналысып жатқан негізгі жұмыстарға тоқталып өтуді жөн көрдік. Аталмыш өңірде ерекше қажеттіліктері бар адамдармен жұмыс істейтін 600-ден астам үкіметтік емес ұйым (ҮЕҰ) бар. Көкшетау қаласында «Әлеуметтік мәселелерді шешу үшін өңірлік ресурстарды біріктіру» тақырыбында өңірлік азаматтық форум ұйымдастырылды.

Ауқымды форумға Ақмола облысының әкімі Марат Ахметжанов, Қазақстан Азаматтық альянсының президенті Бану Нұрғазиева, Мәдениет және ақпарат вице-министрі Данияр Қадыров, сол сияқты азаматтық қоғам институттарының және бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері қатысып, үкіметтік емес ұйымдардың қоғамдағы маңызды рөлін қозғап өтті.

Марат Ахметжанов құттықтау сөзінде азаматтық қоғам институттарын дамыту еліміздің стратегиялық мақсаты екенін атап өтті.

«Азаматтық сектор қоғамның әртүрлі салаларында арасында делдал болып, түйткілді проблемаларды анықтап, әлеуметтік топтардың мүдделерін зерттеуге арналған. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев мемлекет пен қоғам арасындағы диалогқа ерекше мән береді», – деді ол.

Сөз ыңғайы келгенде айта кетейік, президент осыған дейін азаматтар мен ҮЕҰ-ға мемлекеттік органдардың қызметіне мониторинг жасауға және бағалауға көбірек мүмкіндік беретін «Қоғамдық бақылау туралы» заңға қол қойған. Бұл заң өз кезегінде азаматтық қоғамның рөлін, қызметінің маңызын арттырады.

Сөз орайы келгенде айта кетейік, Қосшы қаласында азаматтық қоғам мен жергілікті атқарушы орган бірлесе отырып, әлеуметтік және қоғамдық мәселелерді шешуге бағытталған шараларға ұйытқы болып отыр. Азаматтық қоғам ұйымдары мен еріктілер әкімдікпен бірге экологиялық таза орта құру, жастар саясатын жүзеге асыру, қоғамдық қауіпсіздік пен құқықтық тәртіпті нығайту, сондай-ақ, халықтың әлеуметтік мәселелерін шешу үшін түрлі жобаларды жүзеге асыруда. Мысалы, қаланың дамуына қатысты азаматтардың пікірлері мен ұсыныстарын тыңдайтын қоғамдық тыңдаулар мен кездесулер өткізіліп, әлеуметтік қызметтер мен инфрақұрылым туралы ақпараттар беріледі. Сонымен қатар, жергілікті тұрғындарды денсаулық сақтау, білім беру және мәдениет саласындағы реформаларға белсене тарту мақсатында түрлі іс-шаралар мен тренингтер өткізіледі. Қосшы қаласында азаматтық қоғам мен әкімдіктің арасындағы тығыз ынтымақтастық қала тұрғындарының өмір сапасын арттыруға, қоғамдық тәртіп пен әлеуметтік әділдікті қамтамасыз етуге бағытталған.

ӨҢІРДЕГІ СУ ТАСҚЫНЫНАН КЕЙІНГІ АХУАЛ

Азаматтық қоғамның жұмысының маңызы әсіресе ел басына күн туған сын сәттерде ерекше байқалады. Биыл көктемгі су тасқынынан кейін жағдайды қалпына келтіру мақсатында өткен жиында облыс әкімі Марат Ахметжанов әлеуметтік осал топтарға жататын отбасыларға арнап тұрғын үй сатып алу, ескірген үйлерді жаңамен алмастыру, сол сияқты инвестиция тарту және жылыту маусымына дайындық мәселелерін көтерді.

Жиында өңір басшысы атқарушы билік пен азаматтық қоғам арасындағы байланыстың маңыздылығын атап өтті.

«Президент Қасым-Жомарт Тоқаев халықтың өмір сүру деңгейін арттыру бойынша нақты міндеттер қойып, жаңа экономикалық саясат бағытын белгіледі. Бұл стратегиялық міндеттер өңірлердің дамуына жүйелік тәсілмен ықпал етеді. Олар бюджеттік жоспарлаудың тиімділігіне және нәтижеге бағытталуына әсер етеді. Бұл міндеттер экономикалық тұрақтылық үшін ғана емес, әрбір тұрғынның өмір сүру сапасын арттыруға арналған», - деді Марат Ахметжанов.

Ақмола облысында көктемгі су тасқынының зардаптарын жою жұмысы белсенді түрде жүргізілді. Тұрғындардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында мүліктік залалдың өтелуі және оларды қауіпсіз аймақтарға көшіру бойынша жұмыстар атқарылуда. Аталған шаруалар Көкшетау, Атбасар, Бұланды, Жарқайың және Есіл аудандарында жылдам орындалды. Қазіргі уақытта облыс орталығында, яғни Көкшетау қаласында су тасқынынан зардап шеккен тұрғындардың барлығы баспанамен қамтамасыз етілген.

Сөз орайы келгенде айтып өтейік, Ақмола облысында қайта су басуды болдырмау мақсатында Атбасар ауданында көпфункционалды жер снаряды сатып алынады. Бұл құрал өзенді тазартуға, арнаны нығайтуға және шлюздерді орнатуға арналған жобаны іске асыруға мүмкіндік береді. Талапкер және Қоянды ауылдарында айналма каналдар салынады.

Президенттің әлеуметтік осал топтарға арналған дайын тұрғын үй сатып алу бастамасын жүзеге асыру бойынша жұмыстар жүргізілуде. Жоспар бойынша жыл соңына дейін 900 пәтердің кілті тапсырылады.

Облыс әкімі Марат Ахметжанов бизнес тарапынан көрсетілген қолдауға да назар аударды. Мысалы, жеке кәсіпкерлердің бірі Көкшетауда апатты тұрғын үйдің орнына төрт көпқабатты үйдің құрылысын жүргізіп жатыр. Қылшақты өзенін тазалау бойынша мердігерлермен келіссөздер жүргізілуде.

Сонымен қатар, экономикаға инвестиция тарту үшін облыс әкімдігінің бастауымен «Aqmola INVEST» инвестициялық даму орталығы құрылды. Бұл орталық инвесторларды жобалау кезеңінен бастап Астана және Көкшетау қалаларында пайдалануға беруге дейін сүйемелдейді. Облыстың қоғамдық кеңесі мүшелеріне жылыту маусымына дайындық барысы туралы мәлімет берілді.

Бұдан бөлек, көктемгі су тасқынынан келген ауқымды шығынға қарамастан мектеп оқушыларының демалысы мен көңіл көтеруін ұйымдастыру жергілікті атқарушы органдардың ғана емес, сол сияқты азаматтық қоғамның және ата-аналар қоғамының маңызды міндеттерінің бірі болды. Нәтижесінде оқушылардың жазғы демалысын тиімді әрі қауіпсіз өткізу үшін Ақмола облысы әкімдігі жанынан облыстық штаб ұйымдастырылды. Бұған қоса, ай сайын оқушылардың демалыс орындарын тексеретін ведомствоаралық мониторинг тобы құрылды.

Облыстық білім басқармасының басшысы Шоқан Оразалиннің айтуынша, Ақмола жерінде бас-аяғы 20 лагерь жұмыс істейді, оның ішінде біреуі республикалық маңызы бар орталық, сол сияқты Солтүстік Қазақстан облысы мен Астана қаласы білім басқармаларына қарайтын 4 лагерь, 7 жекеменшік лагерь және 8 коммуналдық лагерь бар. Ал қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін лагерьлер орналасқан орындарда учаскелік инспекторлар күнделікті тексерулер жүргізіп тұрды. Ауысым барысында оқушылармен Төтенше жағдайлар департаментінің және Полиция департаментінің қызметкерлері профилактикалық іс-шаралар өткізді. Ал мемлекеттік және жеке лагерьлердің қызметкерлері мен педагогикалық кадрлары құқық бұзушылықтарға қатысты тұрақты түрде тексеруден өтті. Лагерьлердің барлық өкілдерімен санитарлық-эпидемиологиялық бақылау және төтенше жағдайлар департаментімен бірлесе түсіндіру семинарлары өткізілді.

Мектеп оқушыларының демалысын тиімді ұйымдастыру негізінен лагерьлер мен қала орталықтарындағы инфрақұрылымның сапасына тікелей тәуелді екені белгілі. Сол себепті осы мақсатта биыл Ақмола облысындағы екі лагерьді жаңартып, мектеп оқушылары үшін барынша жайлы болуы үшін облыс бюджеті есебінен 314,6 миллион теңге арнайы түрде қарастырылды. Сонымен қатар, 488 мектеп базасында шамамен 76 мың балаға қызмет көрсететін тамақтанатын және тамақтанбайтын мектеп жанындағы алаңдар жұмысын бастады.

Бұдан бөлек, биылғы жаз маусымында 7 мыңға жуық баланы қамтитын шатырлы, киіз үйлік және археологиялық лагерьлер сияқты 49 арзан демалыс нысаны ашылып, жоспар орындалды. Сондай-ақ, «тәуекел тобына» жататын 18 868 мектеп оқушысының демалысы мен сауықтыру шаралары ең алдыңғы кезекте ұйымдастырылды. Нәтижесінде қала сыртындағы тегін демалыспен үш мыңға жуық бала қамтылды.

Бұл ретте халықтың әлеуметтік тұрғыда осал топтарынан шыққан балалары назардан тыс қалған жоқ. Осы топтағы мектеп оқушылары үшін жолдамаларды сатып алуға «Жалпыға бірдей білім беру» қорынан шамамен 121,5 миллион теңге бөлінді. Ал ауыл мектептерінде білім алып жүрген 5-8 сынып оқушыларына арналған лагерьлер үшін «Қазақстан халқына» қоры 1005 жолдама ұсынып, балалардың демалысына үлкен мүмкіндік жасалды.

Сөйтіп, сауықтыру және демалыстың түрлі түрімен биылғы жазда 120 мыңнан астам мектеп оқушысы қамтылды, ал бұл өткен жылмен салыстырғанда 12 500-ге көп.

Міне жоғарыда айтылған іс-шаралардың басы-қасында азаматтық қоғам өкілдері жүріп, бастамалардың сәтті жүзеге асуына ұйытқы болды. Осыған қарап-ақ облыста азаматтық қоғам мен жергілікті билік арасында серіктестік қалыптасқан.

Сол сияқты жергілікті әкімдіктер мен ҮЕҰ бірлесе отырып, білім беру мен денсаулық сақтау салаларындағы түйткілдерді шешуде жұмыс атқаруда. Мұндай ынтымақтастық бюджеттің тиімді жұмсалуын қамтамасыз етіп, жергілікті халықтың қажеттіліктеріне негізделген шешімдерді қабылдауға мүмкіндік береді. Қоғамдық кеңестер мен жоғарыда айтылған форумдар осы бағытта маңызды диалог алаңына айналып отыр.

Ақмола облысы әкімдігінің қолдауымен азаматтық белсенділікті арттыру үшін түрлі гранттық бағдарламалар мен қолдау тетіктері жүзеге асырылуда. Бұл шаралар ҮЕҰ-ның тұрақты дамуына, жаңа жобалардың іске асуына және қоғамдық бастамалардың кеңеюіне ықпал етеді. Жергілікті үкімет азаматтық қоғамның дамуына қажетті инфрақұрылымды құруға, тренингтер мен оқыту бағдарламалары арқылы белсенділерді қолдауға ерекше назар аударуда. Мұның бәрі азаматтардың қоғамдық өмірге тартылуын арттырып, өзекті мәселелерді шешуде олардың үлесін күшейтеді.

Ақмола облысындағы азаматтық қоғамның қызметі экология саласында да айқын көрінеді. Өңірде қоршаған ортаны қорғауға бағытталған түрлі жобалар іске асырылып, табиғатты сақтау шараларына жергілікті тұрғындар белсене қатысуда. Су ресурстарын тиімді пайдалану, орман алқаптарын қалпына келтіру және қоқысты қайта өңдеу мәселелері бойынша азаматтық ұйымдар да бірлесе жұмыс істеп келеді. Бұл бастамалар тұрғындардың экологиялық санасын арттырып, қоршаған ортаға ұқыпты қарауға тәрбиелейді.

Жастар саясаты азаматтық қоғамның дамуының тағы бір маңызды бағыты болып саналады. Облыста жастардың белсенділігін арттыру мақсатында түрлі жобалар мен форумдар ұйымдастырылып, волонтерлік қызметке қатысуға жағдай жасалуда. Бұл шаралар жас буынды әлеуметтік жауапкершілікке үйретіп қана қоймай, олардың көшбасшылық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Жастардың қатысуымен өтетін әлеуметтік жобалар қоғамдағы маңызды мәселелерге назар аудартып, олардың шешімін іздеуге үлес қосады.

Сөз соңында айтарымыз, Ақмола облысының азаматтық қоғамға қолдау көрсетуге бағытталған саясаты оның тұрақты дамуының кепіліне айналуда. Билік пен қоғам арасындағы ашық диалог пен ынтымақтастық жергілікті тұрғындардың өмір сапасын жақсартуға, әлеуметтік әділеттілік пен теңдікті қамтамасыз етуге ықпал етеді. Өңірдегі азаматтық қоғамның белсенділігі алдағы уақытта да артып, Ақмола облысының әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық дамуына жаңа серпін беретіні сөзсіз.