«Қарызсыз қоғам» жобасы жауапсыз кредит алатындардың мәселесін шеше ала ма

Қазақстанда соңғы жылдары кредит алатындардың саны өскен.  Олардың тең жартысы кепілсіз берілетін тұтынушылық несие. Әсіресе микрокредит алушылар саны жыл сайын көбейіп барады. Бірінші кредиттік бюро талдау орталығының хабарлауынша, айлыққа дейін қайтарам деп несие алғандар бір жылда 18,7 пайызға өскен, деп жазады Azattyq Ruhy.

2022 жылғы көрсеткіштермен салыстырғанда, 2023 жылы берілген сома жылына бірден 102,6%, яғни, 790 млрд теңгеге дейін өскен. Микронесиені көбіне 40 жасқа толмаған азаматтар алады. Орташа қарыз көлемі - 50 мың теңге. Берешек 45 күнге 172 мың теңге көлемінде беріледі.

Сарапшылар несие көлемі ғана емес, қаржы ұйымдарының саны да артып жатқанын айтады. Еліміз бойынша 2021 жылы 44 ресми тіркелген ұйым болса, қазір оның саны 79-ға жеткен. Бұл ұйымдар онлайн әрі жылдам қарыз беретін  мүмкіндіктердің тетіктерін барынша кеңейткен. Ол да жалақыға дейін микрокредит алатындар санын ұлғайтып отыр.

Қаржыгер мамандардың айтуынша, қазіргі мәселе – әр адамның қаржыны тиімді жұмсауды жетік меңгеруі. Себебі, алмақтың да салмағы бар. Алған қарызды қайтару қажет. Ал одан бұрын қарыз алардың алдында оны қалай қайтарамын деген сұрақтарға нақты жауап, жеке қаржылық сауаттылық керек. Бұл жағынан келген кезде көптеген отандасымыздың білімі мен білігі жетпей жатады. Салдарынан қарызға батып, «қара тізімге» кіріп жатқандар жетерлік. Бұдан бөлек банктік карта, шоттарыңыз бұғатталады. Былай қараған кезде, қалыпты өмір сүруіңіз қиындайды. Жалпыға бірдей түсінік бойынша кредитті төлегеннен гөрі оны алған өте жеңіл, сондықтан да кредитті ресімдеу мәселесін мұқият қарап, асқан байыптылықпен шешу қажет. Ол үшін не істемек керек?

ӨЗ МҮМКІНДІГІҢІЗДІ БАҒАЛАҢЫЗ

Қазір аса қажетті техникалық құралдарды сатып алуға ақша жетпесе, бұл проблеманы кредиттің көмегімен шешуге болады. Бірақ мұның басқа да маңызды қыры бар, ол – халық жарнама маркетингінің «алдауына» түсіп қалады. Бұған сатушылардың және сол сияқты банктердің әр түрлі маркетингтік тәсілдері себеп екені сөзсіз. Банктер пайызсыз бөліп төлеу және тиімді акциялар бойынша қызмет түрлерін жарнамалайды. Мысалы, 2+1 акциялары бойынша біреуі тегін, кейінгі тауарларға айтарлықтай жеңілдіктер бар және тағы да басқа құралдар. Мәселен, бір адам ноутбук сатып алуға келіп, осындай акциялардың «арқасында» микротолқынды пеш пен кір жуғыш машинаны ала кетті делік. Негізінен, оларды алмаса да болатын еді. Өйткені үйде бар техника әлі жұмыс істеп тұрған және бұдан әрі де жұмыс істей беретін еді. Тағы бір мысал. Кейбіреулер сатушылардың артық сеніміне немесе жарнаманың ықпалына беріліп, тіпті қымбат тауар моделін сатып алуы мүмкін. Егер сізде қарапайым ноутбук сатып алуға қаражат жетпей тұрса, оның қымбат моделін сатып алу не үшін қажет дейді мамандар?!

НЕСИЕ ТАЛАПТАРЫН МҰҚИЯТ ОҚЫҢЫЗ

Әр банкте кредиттеу талаптары әртүрлі болады. Сол себепті, бұл маңызды өлшемшарт. Ол бойынша банкті таңдауға болады. Банктен кредит алған кезде жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесіне және төлеу әдістеріне қарау аса маңызды. Қазіргі кезде банктер алған кредитті қайтарудың аннуитетті немесе сараланған түрін ұсынады. Аннуитетті әдіс көп қолданылады, оны банктер де жиі пайдаланады. Алайда, сіз өзіңізге барынша ыңғайлы және тиімді өтеу әдісін талап ете аласыз. Кез келген кезеңде айыппұлсыз және артық төлеусіз мерзімінен бұрын өтеу мүмкіндігі болуы керек. Бұл ретте банкке сіз кредитті нақты пайдаланған уақыт үшін ғана артығымен төлейсіз. Егер бір нәрсе түсініксіз болса, банктің менеджерінен сұраңыз, егер мүмкіндік болса, заңгерден кеңес алуға да болады.

МИКРОНЕСИЕ АЛМАУҒА ТЫРЫСЫҢЫЗ

Микрокредитті қалай жылдам алсаңыз, солай жылдам қайтаруға тырысыңыз. Себебі, оның күндік пайызы мен уақытынан кешіккен жағдайда үстінен төленетін айыппұл төлемі екі-үш есе жүреді. Сондықтан, бұл кредитті алмас бұрын өз шамаңызды есептеп, «жеті рет пішіп, бір рет кескен» дұрыс.

ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТТЫЛЫҚ БОЙЫНША БІЛІМІҢІЗДІ ЖЕТІЛДІРІП ОТЫРЫҢЫЗ

Қазір біз күнде оқитын, күнде жаңа дүние үйренетін заманға тап келдік. Себебі, ақпараттық технология өте тез дамып жатыр. Бүгін білгенің, ертеңге жарамай қалып жатыр. Ғылым мен технология көз лестірмес жылдамдықпен өсіп барады. Сондықтан алған білімді  ары қарай дамыту аса маңызды.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына Жолдауында азаматтардың қаржылық сауатын арттырудың маңызын атап өткен еді. Осыған орай «AMANAT» партиясына Үкіметпен бірлесіп «Қарызсыз қоғам» жобасын бастаған. Аталған жоба былтыр 2 мамырда ілкі жоба ретінде бастау алды. Сарапшылардың дәрісінен бөлек, жобаға қатысушылар enbek.kz порталына тіркеліп, жеке кәсіпкерлік ашудан бастап, соттан тыс банкроттықты сүйемелдеу және берешекті өтеу кестесін әзірлеуге дейінгі түрлі сұрақтар бойынша кеңес ала алады. Сондай-ақ, оқыту барысында қатысушыларға заңгер көмегіне кепілдік беріледі. Олар әр қарыз алушының несие тарихын жеке зерттеп, қарыз жүктемесін жеңілдету бойынша кеңес береді.

«AMANAT» партиясының Атқарушы хатшысы Дәулет Кәрібектің айтуынша, биыл еліміздің барлық 20 өңірінде 200 мың адамды оқыту жоспарлануда. Сондай-ақ мектеп, колледж және жоғары оқу орнына арналған әдістемелік құралдар әзірленеді. Бұл шамамен 100 мың студент пен 450 мың оқушыны қаражатқа неғұрлым жауапты қарауға үйретуге мүмкіндік бермек.

Осы курсты ұйымдастырушылардың сөзіне қарағанда, бүгінде әрбір екінші қатысушының отбасындағы ортақ табысы 100 мың теңгеге де жетпейді. Сонымен қатар, курстан өткен азаматтардың үштен бірінде екі немесе одан да көп несие бар. Қатысушылар арасында баласының несиесін төлеуге мәжбүр болған зейнеткерлер де кездескен.

Республикалық деңгейдегі бұл шара Қосшы қаласы тұрғындарын қамтыды. Қосшылықтар осы жылдың ақпан айында бір  апталық   тегін оқыту курсынан өтті. Курсты арнайы қаржы сарапшысы Ертуған Байшолонов өткізді.

Осы уақыт ішінде қосшылықтар отбасылық бюджет, шығындарын басқаруды, несиелік қарыздарды мерзімінен бұрын өтеу бойынша ұсыныстар алуды, өзіне тиімді шарттармен несие таңдауды үйреніп, депозиттердің әртүрлі шарттарын білді.

Сондай-ақ оқыту аясында қаржы сарапшысы жеке кеңестер  өткізді,  қатысушылардың қалауы бойынша өз бизнесін ашу үшін мемлекеттік гранттық және кредиттік бағдарламаларға бизнес-жоспар жазуға көмегін тигізді. Жоба аясында ақпан айында Қосшы қаласы бойынша  курстан өткен 118 азаматқа арнайы сертификаттар табысталды.  Осы жоба бойынша екінші кезең өтіп жатыр. Тағы бір топ қосшылық 22-26 сәуір аралығында тегін қаржылық сауаттылық курсы бойынша білімдерін жетілдіріп жатыр.

Аталған тегін курсқа жазыламын деген адам тұрғылықты жері бойынша «AMANAT» партиясының аудандық филиалына хабарласуы қажет. Жобаға қатысушылар күндізгі форматта сауатын арттырып, бір топта 50 адамға дейін оқиды. Дәрістің ұзақтығы – 5 жұмыс күні.