Каспий итбалығының майы денсаулыққа зиян – ғалымдар зерттеуі

Каспий итбалығы ҚР Қызыл кітабына енгізілген

Каспий итбалығының майы денсаулыққа зиян – ғалымдар зерттеуі

Халық арасында итбалық майы барлық дертке, оның ішінде коронавирус инфекциясына да дауа болатыны жайында пікір қалыптасқан. Әсіресе, Қазақстанның батыс өңіріндегі базарларда итбалық саудасы қызып тұр.

Орталық Азия экологиялық зерттеулер институтының ғалымдары Каспийдегі итбалық майының пайдалы қасиеттерін жоққа шығарды. Зерттеушілер аталған өнімді пайдалану керісінше, адам денсаулығына зиян келтіренінін дәлелдеді, деп хабарлайды Azattyq Rýhy тілшісі.

ИТБАЛЫҚ МАЙЫ УЛЫ ЗАТТАРҒА ТОЛЫ

Ғалымдар тәжірибелік жолмен алынған материалдарды талдай келе, Каспий итбалығы майының ешқандай емдік қасиеті жоқ екенін анықтаған. Сондай-ақ зерттеушілер оның адам денсаулығына қаупі бар қорытындыға келді. Зертханалық талдау нәтижесі май құрамында кадмий, қорғасын, мышьяк және тағы басқалары ауыр металдардың бар екенін анықтады.

Ғалымдардың айтуынша, бұған Каспий қайраңындағы мұнай-газ компанияларының қызметі мен теңізге улы заттардың шығарылуы әсер етеді. Шындығында, қазақстандық базарларға немесе дүкен сөрелеріне жіберілетін барлық итбалық майы талапқа сай алынбайды, өйткені бұл өнімді фармакологиялық немесе басқа ресми компаниялар айналыспайды. Сонымен қатар, талаптардың сақталмауынан зиянды заттардан толықтай таза шикізат өндіру мүмкін емес. Материалды алғашқы дайындау кезінде дұрыс жуу, кептіру, ұнтақтау сияқты тағы басқа факторлар ескерілмейді. Сынамаларды дайындау, алу, орау және салқындату үшін қажетті бөлмелер жоқ, олар міндетті түрде микроклимат үшін арнайы жағдайларға ие және санитарлық нормаларға сәйкес келуі керек.

«Адам тамақтану тізбегінің жоғарғы жағында орналасқан жануарлардың, мысалы, жыртқыштардың өнімдерін жегенде немесе емдік мақсатта ішкенде, трофиктің төменгі деңгейлерін алып жатқан жануарларды тамаққа пайдаланғаннан екі-үш есе көп улы заттарды қабылдайды. Ақтау базарының сөресінен итбалық майының химиялық құрамы туралы зерттеу жүргізген ғалымдардың мәліметтеріне сүйене отырып, тұтынушы сапасы мен өндіріс технологиясының күмәнді өнімі ғана емес, сонымен қатар ауыр металдардың қоспасынан құралған коктейль ішеді деуге болады. Мен оған сынап, қорғасын, кадмий, мырыш сияқты жануарлардың май қабатында жинақталатын пестицидтерді қоспай тұрмын», - дейді ветеринария ғылымдарының докторы Айдын Қыдырманов.

АҚТАУ БАЗАРЛАРЫНДА ИТБАЛЫҚ МАЙЫНА СҰРАНЫС КӨП

Ғалымдардың зерттеу жүргізуіне Ақтау базарларындағы жағдай себеп болған. Халық арасында Каспий итбалығы майы барлық ауруды, соның ішінде коронавирусты емдейтін керемет дәрі ретінде пайдалануға болатыны жөнінде пікір тараған. Сатушылар оны емдік қасиеттерін алға тартып, жүкті әйелдерге ұсынады. Әрине, өнімге аннотация берілмейді, тек аурудың тізімі бар баспа жадынамасы. Кез келген принтерден басып шығаруға болатын қағазда аталмыш майдың кез-келген ауруға ем екендігі туралы жазылады. Жалған жарнама арқасында өнімге деген сұраныс артқан.

Суда жүзетіндердің популяциясын құтқару үшін ұзақ жылдар бойы күресіп келе жатқан Каспий теңізінің итбалықтарын зерттеу және қалпына келтіру орталығының мамандары бірінші болып мәселеге назар аударды. Каспий теңізінде кездесетін жалғыз теңіз сүтқоректісі – Каспий итбалығы немесе итбалық (Pusa caspica) теңіздің экожүйесінде ерекше рөл атқарады. Итбалық Каспийдің су экожүйесінің трофикалық тізбегінің жабатын буыны болып табылады және оның күйінің негізгі түр көрсеткіші бола отырып, теңіздің бүкіл акваториясында тіршілік етеді. Бұл жануардың күйі арқылы  Каспийдегі судың сапасын бақылауға болады.

ИТБАЛЫҚТАР САНЫ 10 ЕСЕ КЕМІДІ

Ресми мәліметтерге сүйенсек, соңғы 30 жылда Каспий теңізіндегі итбалық саны 10 есе азайған. Мамандар оны көбіне Каспий суының құрамында кадмий, қорғасын мен мышьяк сынды зиянды заттардың пайда болуымен байланыстырады. Осыны ескерсек, итбалық майының денсаулыққа қатысты жарқыраған жарнама қисынсыз болып көрінеді.

Сонымен қатар, ғалымдар вирустар мен туберкулез, трофикалық жаралар, анемия, дистрофия, рахит, астма, бронхит және бронх демікпесі және басқалары сияқты аурулармен күресте майдың кез-келген пайдасын жоққа шығарады. Олар Ақтау базарларындағы саудагерлердің «сиқырлы сауығу жолы» шындыққа жанаспайтынын айтып отыр.

«Ауыр металдар мен олардың қосылыстары адам ағзасына зиянды әсер етуі, бүйрек пен бауыр, жүйке, иммундық, эндокриндік және репродуктивті жүйелердің ауруларын қоздыратыны белгілі. Тығыздағыш майдың Ақтау нарығына қалай енетіндігі туралы мәселе экология саласындағы ведомстволарды қызықтыруы керек, өйткені ҚР Үкіметінің 2020 жылғы 9 қарашадағы № 746 қаулысына сәйкес, Каспий итбалығы ҚР Қызыл кітабына енгізілген. Ол жануарлардың сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерінің тізімінде бар», - дейді Айдын Исағалиұлы.

Қазақстандағы дүкендер мен базар сөрелерінде сатылатын барлық итбалық майы заңсыз жолмен өндіріледі. Қазақстанда аталған өнімді емдік мақсатта дайындайтын медициналық компания жоқ.

Эльмира Мәмбетқызы

×
Бұл желілік ресурстың ақпараттық өнімдері 18 жастан асқан адамдарға арналған.