Еліміздегі тарихи орындардың «TOP-5» тізіміне қандай ескерткіштер енді

Бүгін, 18 сәуір - Халықаралық ескерткіштер мен тарихи орындар күні, деп хабарлайды Azattyq Ruhy.

Айтулы күнге орай ҚР Мәдениет және спорт министрлігі еліміздегі «TOP-5» енген тарихи орындар мен ескерткіштердің тізімін жасады.

Бірінші орында – Қожа Ахмет Яссауи кесенесі. Ол – еліміздегі ең танымал тарихи орындардың бірі және Орталық Азия аумағындағы орта ғасырлық сәулет өнерінің көрнекті туындысы. Әмір Темірдің басшылығымен XIV ғасырда салынған кесене халқымыз үшін киелі орын саналады.

Ясауи кесенесінің маңына 24 хан, сұлтан мен 57 батырдың, 18 бидің сүйегі жерленген. ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра тізіміне енген кесененің биіктігі 39 метр. Ғимарат бір бірімен түрлі дәліздер арқылы жалғасып жатқан 35 бөлмеден тұрады. Орталық бөлмеде көне жәдігер - Тайқазан орналасқан.

Екінші орында – Таңбалы кешені. Көне дәуірден сыр шертетін Таңбалы тастар еліміздің аса маңызды тарихи мұраларының бірі. Ол – Орта Азиядағы жартастағы өнердің ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра тізіміне енгізілген тұңғыш ескерткіш.

Таңбалы кешеніндегі петроглифтердің төрт мың жылдық тарихы бар. Ал суреттердің жалпы саны 5000-ға жуықтайды. Жартастағы суреттер ертедегі адамдардың қоршаған әлемді қабылдауын көрсетеді, дүниетанымын танытады. Петроглифтер белгілі жүйемен және философиялық, танымдық бірізділікке  негізделген.

Үшінші орында – Ақыртас сарай кешені. Қойнауы құпияға толы Ақыртас сарай кешені VIII-XII ғасырларда салынған. Қабырғаларына қаланған тас блоктардың әрқайсысының салмағы бір тоннаға жуық. Кейбір қашалған тастардың салмағы 10 тоннадан асады.

Ғалымдар ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енген Ақыртас кешенін араб деректерінде кезігетін, Ұлы Жібек жолының бойындағы Касрибас қаласы деп болжайды. Аумағы 2,5 жарым гектар жерді алып жатқан бұл нысанның 70-ке жуық бөлмесі, 15 колонна галереясы, кіреберіс қақпалары, ортада жарты гектар ашық алаңы болған. 

Төртінші орында –  «Жаркент мешіті» сәулет-көркемөнер музейі. Жетісудың жауһары, сәулет өнерінің тағы бір керемет туындысы - «Жаркент мешіті» сәулет-көркемөнер музейі. Шегесіз салынған бұл мешіт 1887-1892 жылдар аралығында бой көтерген.

Құрылыс жұмыстары Бейжіңнен шақырылған қытай маманы, инженер – Хон Пиктің басшылығымен жүргізілген. Кешеннің жалпы жобасына бас қақпа, кіші мешіт, медресе, үлкен жұма мешіті, күйдірілген көк кірпіштен қаланған дуал қоршау енеді.

Бесінші орында – Айша Бибі кесенесі. Кесене ХІ-XII ғасырлардағы сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші. Ойып жасалған өрнектердің көркемдігі мен сан түрлілігі жағынан басқа мемориалдық-дәстүрлі ескерткіштер ішінде оған тең келетіні жоқ.

Кесене туристтерді тек ерекше сәулетімен ғана емес, сонымен қатар Айша бибі мен батыр Қарахан арасындағы шексіз махаббат хикаясымен де қызықтырады. 

Жалпы еліміз бойынша 25 000-нан аса тарихи-мәдени мұра ескерткіші бар. Оның ішінде 10 ескерткіш ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра тізімінде, 12 463 ескерткіш республикалық және жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші мәртебесіне ие. Мәдениет және спорт министрлігі алдағы уақытта тағы 6 тарихи ескерткішті ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра тізіміне қосуды жоспарлап отыр.