4G мен 5G: елімізде сапалы мобильді байланыс орнатуға не кедергі?

Еліміздің қалаларында, әсіресе мегополистердегі ұялы байланыс сапасының нашар болуына басты себеп – азаматтардың радиофобиясы. Бұл туралы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі Azattyq Ruhy ақпарат агенттігіне берген жауабында айтты.

Алысқа бармай-ақ елордадағы ұялы байланыс пен мобильді интернеттің сапасы туралы айтар болсақ, мақтауға лайықты бірде-бір байланыс операторы жоқ. Қаланың қақ ортасында тұрып та «байланыс аясынан тыс жерде» болу астаналықтар үшін таң қаларлық жайт емес. Бұл мәселеге қатысты Цифрлық даму министрі Бағдат Мусин тіпті Үкімет басшысынан ескерту де алды. Алайда тарифтерінің бағасы жыл сайын қымбаттайтын байланыс операторларының қызметтері әлі көңіл көншітпей отыр.

Министрлік сапаны жақсартпаса да, айыппұлды жақсылап салып жатыр. 2022 жылдың қорытындысы бойынша ведомство операторларға қатысты байланыс сапасына 1 175 тексеру жүргізіп, 1 млрд 670 млн теңге сомасына айыппұл салды. Алайда жеңілдікті ескере отырып, бюджетке оның жартысы ғана, яғни 835 млн теңге түскен.

«Тексерулер жүргізу және айыппұлдарды ұлғайту – операторлардың жауапкершілігін арттыруға мүмкіндік берді. Бірақ сонымен бірге, әсіресе қалаларда байланыс сапасына әсер ететін объективті факторлар қалады. Қалалардағы байланыс сапасының төмендігінің басты себептерінің бірі – азаматтардағы радиофобия. Сапалы қамтуды қамтамасыз ету үшін 4G стандартының базалық станцияларын бір-бірінен 400-500 метр қашықтықта орнату қажет. Радиофобияға байланысты операторлар жалға алушылардың жабдықты орнату үшін рұқсат алу мәселесіне тап болады. Осыған байланысты қалаларда байланыс сапасы төмен аудандар құрылады. Осы мәселені шешу үшін бүгінгі күні министрлік тиісті түзетулер енгізу бойынша жұмыс жүргізуде», - деп жазбаша жауап берді Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі вице-министрі Асхат Оразбек.

Министрліктің базынасы базалық станциялармен байланысты болып отыр. Жалпы радио тарату жабдықтарының кешенін орнату оңай шаруа емес. Ол үшін байланыс операторы бірқатар рұқсаттарды алуы тиіс. Мәселен пәтерлері базалық станцияның жанында орналасқан тұрғындар өз келісімдерін бермейінше, ол жерге ешқандай антеннаны орнатуға болмайды. Ал тікелей ғимаратта орнатуға рұқсатты жалға беруші немесе меншік иесі береді. Бұдан бөлек, ең бастысы айналасындағыларға зиянсыздықты растайтын санитарлық қорытынды алу қажет.

«Біздің елімізде кеңес заманынан бері сақталып келе жатқан сәулелену деңгейіне қойылатын ең қатаң санитарлық талаптар бар екенін атап өткен жөн (Қазақстандағы шекті сәулелену деңгейі – 10 мкрВт/см2, Қытай – 2000 мкрВт/см2, АҚШ, Канада, Еуропа елдері – 500-ден 1000 мкрвт/см2). Ғимараттардың шатырларына базалық станцияларды орнату мәселесі шешілген жағдайда, қалалардағы байланыс сапасы айтарлықтай жақсаруы тиіс. Сондай-ақ Астанада қала әкімдігімен бірлесіп, оларға телекоммуникациялық жабдықтарды монтаждау үшін антенна-діңгек құрылыстарын орнату жұмысы жүріп жатыр. Қалаларда байланысты одан әрі дамыту үшін қос мақсатты тіректерді орнату бойынша пилоттық жобаны жүзеге асыру жоспарлануда», - делінген министрлік жолдаған жауапта.

Айта кетерлігі, еліміздегі байланыс операторларының келтірген деректеріне сүйенсек, бір базалық станцияны орнатудың құны 100 млн теңгеге дейін барады екен. Министр Бағдат Мусиннің соңғы келтірген статистикасы бойынша бүгінде елімізде 43 мыңдай базалық станция орнатылған.

Бір ғана базалық станциядан тарайтын шекті сәулелену деңгейі елімізде 10 мкрВт/см2-ден аспауы тиіс. Денсаулық сақтау министрлігі Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау комитетінің бас сарапшысы Мирасхан Егізбаевтың айтуынша, мұндай норма тек біздің елде ғана емес, сонымен қатар ЕЭО елдерінде де қолданылады.

«Қазіргі таңда еліміздегі редиотехникалық объектілерге қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің 2022 жылғы 28 ақпандағы №19 бұйрығымен бекітілген. Сондай-ақ, санитарлық қағидалармен регламенттелген.

Бізде жыл сайын санитарлық талаптар жаңартылып, халықаралық талаптарға сәйкес өзгертіліп отырады. ЕЭО елдерінде де осы талаптар қолданылады. Біздің талаптар ғылыми дәлелдерге негізделген. Адам өміріне қолайлы және қауіпсіз жағдайды қамтамасыз етеді. Санитариялық талаптар 30 кГц-тен 300 гГц радиожиілігі диапозонында жұмыс істейтін радиотехникалық объектілерге арналған. Бұл жердегі негізгі талап қоғамдық орындарда, тұрғын үйлерде электромагниттік сәулелену деңгейі 10 мкрВт/см2-ден аспауы қажет», - дейді Мирасхан Егібаев.

Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау комитетінің бас сарапшысы электромагниттік өрістің қуаты иондаушы сәуленің көзіне жатпайтынын, яғни бұл радиациялық әсер туғызбайтынын алға тартты. Десе де сәулелену деңгейін шекті деңгейден асыруға болмайтынын атап өтті.

«Егер электромагниттік өрістің қуаты 10 мкрВт/см2-ден асатын болса, адам денсаулығына зиян келеді. Қатерлі ісікті зерттейтін халықаралық агенттіктердің мәліметіне сүйенсек, электромагниттік өрістің шамадан тыс әсері адам ағзасындағы тіндерінің қызуына алып келеді. Соның салдарынан иммундық жүйелердің ауытқулары туындауы мүмкін. Ол асқынған жағдайда қатерлі ісікке апаруы мүмкін», - дейді ол.

Ресейлік Ведомости ақпараттық агенттігі Мәскеудегі Н.Ф. Измеров атындағы ғылыми-зерттеу институты мамандарының осы мәселеге қатысты жүргізген зерттеулері туралы мақала жазды.

«Жүргізілген зерттеулер көрсеткендей, адам үшін қуаты 20-25 мкВт/см2 болатын сәулеленуді қауіпсіз деп санауға болады. Тұрғын үй-жайларда оны 10 мкВт/см2 шегінде қалдырған жөн, бірақ көшеде 40 мкВт/см2-ге дейін көтеруге болады. Халықаралық стандарттар Иондаушы емес сәулеленуден қорғау жөніндегі халықаралық комитеттің ұсыныстарына негізделген және ондағы талаптар бойынша электромагниттік сәулелену көрсеткіші 1000 мкВт/см2 деңгейінде шектеледі. Бұл нормалар әлемнің 130-ға жуық елінде қолданылады», - делінген мақалада.

Сондай-ақ ресейлік мамандар 5G желісін орнату үшін алдымен қолданыстағы норманы өзгерту керектігін айтып өткен.

Өзгерту енгізуді біздің де министрлік қалап отыр. Бірақ Денсаулық сақтау министрлігі мұндай шешім қабылауды әзірге жөн көрмейді.

«Талаптарды өзгерту қолданыстағы құқықтық актілер заңнамасына сәйкес тәртіп бойынша келісіліп бекітіледі. Егер олардың ұсыныстары негізделген және адам денсаулығына зиян келтірмейтін болса, біз оны жан-жақты қарастырамыз. Бұл мәселе бойынша Цифрлық даму минситрілігінен, заңды және жеке тұлғалардан ұсыныстар түсіп жатыр, бірақ әзірге негіздемесіз», - деді Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау комитетінің бас сарапшысы Мирасхан Егізбаев. 

Санитарлық норма сәйкес келсе де, келмесе де Цифрлық даму министрі Бағдат Мусин 5G технологиясын енгізу ойынан әзірге айныған жоқ. Бір қуантарлығы, бұл жобаға бюджеттен миллиардар бөлінбейді.

«5G технологиясын енгізу және дамыту бойынша жұмыстар үшін мемлекет тарапынан инвестициялар талап етілмейді және жоба байланыс операторларының қаражаты есебінен жүзеге асырылады. Сонымен қатар, байланыс операторлары 5G технологиясын енгізу бойынша міндеттемелер қабылдайтынын атап өткен жөн. Міндеттемелерге сәйкес 2027 жылға қарай республикалық маңызы бар қалалардың 75%-ы (2023 жылы – 15%), облыс орталықтарының 60%-ы 5G технологиясымен қамтамасыз етіледі деп күтілуде. 5G технологиясымен қамтуға арналған орындар мен аумақтар жергілікті атқару органдардың ұсыныстарын ескере отырып, адамдар жаппай жиналатын жерлерде айқындалатын болады», - делінген вице-министрдің жауабында.