Елімізде жас ғалымдарды қолдау бойынша қандай шаруалар атқарылып жатыр?

Жас ғалымдарға арналған екі гранттық конкурс нәтижесінде 315 жобада 1,5 мыңнан астам жас ғалым мен зерттеуші ғылыми идеясын жүзеге асыруға мүмкіндік алды, деп хабарлайды Azattyq Ruhy.

Конкурстық құжаттаманың талабына сәйкес Ғылым және жоғары білім министрлі қаржыландыратын әрбір жобада жас ғалымдар мен зерттеушілердің үлесі кемінде 40% болды.

Сонымен қатар, «Жас ғалым» жобасы аясында оларды ғылыми ұйымдар мен жоғары оқу орындарына кеңінен тарту мақсатында постдокторанттар үшін мың грантқа қаражат бөлінді.

35 жасқа дейінгі талантты жас ғалымдар үшін 50 мемлекеттік ғылыми стипендия беріліп, жаратылыстану ғылымы саласындағы үздiк жұмыс үшiн жас ғалымдарға арналған Д.А. Қонаев атындағы және гуманитарлық ғылым саласындағы үздiк жұмысы үшiн жас ғалымдарға арналған М.О.Әуезов атындағы сыйлық тағайындалады.

Осы ретте, айта кетерлігі, ғылыми дәреже беру ережесіне жаңадан өзгерістер енгізілді. Қабылданған нормативтік өзгерістер диссертацияларды жария және ашық форматта қорғауға мүмкіндік береді.

«Жас зерттеушінің жауапкершілігін арттыруға және мәдениетін дамытуға бағытталған шаралар нормативті түрде бекітілді. Диссертацияны қорғауға қабылдар алдында докторант оны орындау және жазу процесінде зерттеу этикасының бұзылмағанын дәлелдеуі қажет. Ал жоғары оқу ұйымдары диссертациялық кеңестерді ашу кезінде мәтінді пайдалануды анықтаудың лицензиялық жүйесінің болуын растауға міндетті», - дейді Ғылым және жоғары білім министрлі баспасөз қызметі.

«ЖАС ҒАЛЫМ» ЖОБАСЫ БОЙЫНША 1 МЫҢ ГРАНТ БӨЛУ ЖОСПАРЛАНЫП ОТЫР

Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, ғылымды ұлттық деңгейдегі қолданбалы проблеманы шешуге тарту үшін ғылыми және сарапшылық қоғамдастықпен бірге ғылымды дамытудың 2020-2026 жылдарға арналған бағдарламалық құжаты әзірленді. Үкіметтің 2021 жылғы 12 қазандағы қаулысымен бекітілген «Цифрландыру, ғылым және инновациялар есебінен технологиялық серпіліс» ұлттық жобасына «Ғылым» блогы енді. «Ғылым» блогында келесі төрт бағыт бар.

Біріншіден – ғылымның кадрлық әлеуетін нығайту және ғылыми қызметкерлер санын 1,5 есеге ұлғайту. Бұл міндетке ғалымдардың жалақысын ұлғайту, постдокторантураға арналған «Жас ғалым» жобасы бойынша 1 мың грант бөлу, жыл сайын 500 ғалымды әлемнің жетекші ғылыми орталықтарына тағылымдамадан өтуге жіберу және басқа да шаралар есебінен қол жеткізу жоспарланып отыр.

Екіншіден – ғылыми экожүйенің бәсекеге қабілеттілігін арттыру. Осы бағытта жабдықтарды жаңғырту және барлық мемлекеттік ғылыми зерттеу институттары қызметінің аудиті, екі ұлттық университетті зерттеу университеттеріне трансформациялау жоспарланған.

Үшіншіден – ғылыми зерттеу жұмыстарын жеке қаржыландыру үлесін ұлғайтуға, бизнес пен өндіріс тарапынан қолданбалы ғылыми зерттеулерді қоса қаржыландыруды кеңейтуге, ғылыми және ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін коммерцияландыруды мемлекеттік қолдауға бағытталған.

Төртіншіден – бағыт аясында ғылымды әкімшілендіруді жетілдіру жоспарланып отыр.

Ұлттық жобаны жүзеге асыру ғалымдар мен зерттеушілердің санын 22 мыңнан 34 мың адамға дейін арттыруға, ғылыми зерттеу институттарының сапасын жақсартуға, ғылыми институттар жабдықтарын жаңартуға, индекстелетін халықаралық ғылыми журналдарда қазақстандық ғалымдардың жарияланымдары санын 2500-ге, сондай-ақ Ѕсімадо рейтингінде қазақстандық ғылыми-зерттеу институттары мен жоғары оқу ұйымдарын арттыруға мүмкіндік береді.

КӨЛЕМІ 80 МЛН ТЕҢГЕГЕ ДЕЙІН ЖАС ҒАЛЫМДАРҒА АРНАЛҒАН ГРАНТТАР БЕРІЛЕДІ

Гранттық қаржыландыру арқылы ғалымдардың идеяларын қолдау, зерттеу жұмыстарын ынталандыру, ғылыми әлеуетті арттыруға маңыз беріліп отыр.

2020 жылы алғаш рет гранттардың жаңа түрлері енгізілді. Бұл санатқа: коллаборацияға, қысқа мерзімді, жеке және басқаларға, бұл көптеген перспективалы ғылыми идеяларға мемлекеттік қолдау көрсетуге мүмкіндік берді.

Талап бойынша шығыны (5 млн теңгеге дейін) және жеке (бір ғалым үшін бюджет 5 млн теңгеден 8 млн теңгеге дейін) жобаға жіберілді, оның нәтижесі рецензияланатын басылымда бір ғылыми мақала жариялануы тиіс. Зерттеу жүргізіп, осы мақаланы жариялағаннан кейін ғалым зерттеу тобының ғылыми басшылығына үміткер бола алады және келесі жылы үлкен қаржыландыру көлемімен грант ала алады.

Көлемі 80 млн теңгеге (2020-2022), 54 млн теңгеге (2021-2023) дейінгі жас ғалымдарға арналған гранттар жас зерттеушілердің жаңа дағдылар мен құзыреттер алуына, топ құрамында басшылық ету және жұмыс істеу тәжірибесіне, олардың жарияланымдық белсенділігін арттыруға және тұтастай алғанда шығармашылық әлеуетін өсіруге бағытталған.

Халықаралық коллаборацияға гранттар (70 млн теңгеге дейінгі сомаға) шетелдік ғалымдармен және ғылыми ұжымдармен бірлесіп ғылыми мәселелерді шешуге бағытталған.

Айта кетерлігі, 2020 жылдан бастап бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық, саяси және рухани жаңғыруының стратегиялық басымдықтарына сәйкес келетін нақты ұлттық ғылыми-техникалық міндеттер негізінде ғана бөлінеді.

2021 жылдан бастап Ғылым комитетінің 21 ғылыми ұйымы конкурстан тыс бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру аясында 27 стратегиялық маңызы бар ғылыми және ғылыми-техникалық бағдарламаларды іске асыруда. Бұл еліміздің биологиялық, сейсмикалық, су қауіпсіздігін нығайтуға, қазақ әліпбиінің латын әліпбиіне көшуіне, 1930-1950 жылдардағы саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық саяси және құқықтық ақтауға, Қазақстан тарихының жаңа академиялық басылымын дайындауға және т.б. қатысты іргелі зерттеулер қамтылған.

Сондай-ақ төтенше гидрологиялық құбылыстардың (су тасқындарының) әсерінен елдің қауіпсіздігін нығайту, Нұр-Сұлтан мен Алматыда ауа сапасын жақсарту, ауыл шаруашылығы алқаптарының тозуын бағалау және алдын алу, постковидтік синдромды зерделеу, COVID-19 вирусына қарсы белсенділігі бар бірегей отандық препараттарды әзірлеу, жүрек және тыныс алу жетіспеушілігін емдеуде орган алмастырушы технологияларды әзірлеу, Қазақстандағы заманауи демографиялық, көші-қон және урбандалу процестерін зерттеу секілді міндеттерді шешуге бағытталған 32 ғылыми және ғылыми-техникалық бағдарлама іске асырылуда.