Әскери қызметтің жаңа түрі: Қазақстан қандай қиындықтардың алдын алмақ

2025 жылдан бастап Қазақстанда әскери қызметтің жаңа түрі – резервтегі қызмет енгізілмек. Бұған дейін елімізде тек мерзімді әскери қызмет пен келісімшарт негізіндегі қызмет қолданылып келген. Бұл бастама қазірдің өзінде қоғамның назарын аударды, деп хабарлайды Azattyq Rýhy.

Запастағы полковник, әскери сарапшы Дархан Данияровтың айтуынша қазіргі заманғы қарулы қақтығыстар әскери және төтенше жағдайларға тиімді әрекет етуді резервті дайындау жүйесінсіз елестету мүмкін еместігін көрсетті. Елеулі мобилизациялық әлеуеті бар Қазақстан резервке деген көзқарасын реформалап, уақыт талаптарына сай бейімделуі қажет.

Мобилизация кезінде қиындықтарға тап болған елдердің мысалдары резервтің дайындалуы жағдайында да кейбір міндеттердің шешілмейтінін көрсетеді. Уақыт өте келе әскери дағдылар жоғалады, техника ескіреді, ал бөлімшелердің үйлесімділігі үшін уақыт қажет болады. Қазақстан бұл тәжірибені ескеріп, резервистерді дайындау жүйесін құруға ерекше назар аударып отыр, себебі ол осындай мәселелерді болдырмауға мүмкіндік береді.

Сонымен бірге, резерв арқылы жауынгерлік дайындықты күшейту бейбіт уақытта да маңызды, өйткені қазіргі заманғы әскери стратегиялар икемділік, жылдам бейімделу және сапалы жоспарлауды талап етеді.

Резервтегі қызмет қандай міндеттерді шеше алады?

Резервтегі қызметтің енгізілуі елімізге мынадай артықшылықтарды береді:

1. Дайындық мерзімдерін қысқарту. Резервистер тікелей әскери бөлімдерге жіберіледі, бұл мобилизация уақытын қысқартып, қауіптерге тез әрекет етуге мүмкіндік береді.
2. Әскери дағдыларды қолдау. Ай сайынғы жаттығулар мен жыл сайынғы жиындар резервистерге өз дағдыларын сақтап, жетілдіруге көмектеседі.
3. Дағдарыс кезеңдерінде қосымша кадрлар. Төтенше жағдайларда резервистер салдарын жою бойынша міндеттерді өз мойнына ала алады, бұл негізгі күштерге жауынгерлік дайындыққа назар аударуға мүмкіндік береді.
4. Ресурстарды үнемдеу. Резервтік қызмет бейбіт уақытта армияны ұстауға жұмсалатын шығындарды қысқарта отырып, оны дайын күйде ұстауға мүмкіндік береді.
5. Ұлттық бірлікті нығайту. Резервтік қызметке азаматтардың қатысуы патриотизмді дамытуға және қоғам мен армия арасындағы әлеуметтік байланысты нығайтуға ықпал етеді.

Халықаралық тәжірибемен салыстыру

Резервті енгізу АҚШ, Ұлыбритания және Германия сияқты елдерде белсенді түрде қолданылады:

• АҚШ-та резервистер үнемі жаттығудан өтіп, жиындар кезінде әскери қызметкер мәртебесін сақтай отырып, жалақы алады.
• Ұлыбританияда аумақтық армия тұрақты әскерлерді толықтырып, қажет болған жағдайда олардың күшеюін қамтамасыз етеді.
• Германияда резервистер әскери техниканы күтіп ұстауға және жаңа бөлімшелерді жылдам өрістетуге тартылады.

Сонымен қатар, Ресей мен Беларусь сияқты ТМД елдерінің тәжірибесі резервтік күштердің болуы ұзақ мерзімді перспективада армияның жауынгерлік қабілетін едәуір арттыратынын көрсетеді.

Бұл мысалдар резервтік қызметтің ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі тиімділігін дәлелдейді.

«Резервтегі қызмет азаматтардың жауынгерлік дайындық деңгейін жоғары деңгейде сақтауға ғана емес, сонымен қатар елге деген патриотизм мен жауапкершілік сезімін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Бұл ұлттық қорғанысты және әлеуметтік тұрақтылықты нығайтуға бағытталған маңызды қадам. Бұл бастаманың жүзеге асуы азаматтардың қарулы күштерге деген сенімін арттырады, ал бұл қазіргі геосаяси жағдай үшін маңызды фактор», - дейді запастағы полковник, PhD докторы, Әскери қақтығыстарды зерттеу институтының директоры Нұрлан Ибраев.

Практикалық іске асыру. Қорғаныс министрлігінің жоспарына сәйкес, алғашқы кезеңде шамамен 2000 резервист тарту жоспарланып отыр. Олар айына 2-3 күндік жаттығудан өтіп, жыл сайын 30 күнге дейінгі жиындарға қатысады. Резервистер жиын кезінде әскери қызметкер мәртебесін алады, сондай-ақ жұмыс орнын және жалақысын сақтау кепілдігіне ие болады. Жұмыс берушілерді ынталандыру үшін салықтық жеңілдіктер қарастырылған.

Резервтік қызметті қаржыландырудың әлеуметтік әсері де ескерілген: резервистердің табыс деңгейін арттыру және олардың мемлекеттік көмекке тәуелділігін төмендету.

Мүмкін сын-қатерлер мен шешімдер

Көрінетін артықшылықтарға қарамастан, резервтік қызмет жүйесін енгізу белгілі бір қиындықтарға тап болуы мүмкін:

1. Қаржыландырудың жеткіліксіздігі. Бастапқы шығындар жоғары көрінгенімен, жауынгерлік қабілетті резервті дайындаудың ұзақ мерзімді әсері инвестицияларды ақтайды.
2. Жаңа нұсқаушыларды оқыту қажеттілігі. Резервистерді сапалы даярлау үшін қосымша нұсқаушыларды оқытып, оқу бағдарламаларын жаңарту қажет.
3. Азаматтарды ынталандыру. Резервтік қызметке қызығушылықты арттыру үшін оның маңыздылығын түсіндіру, әлеуметтік кепілдіктерді қамтамасыз ету және мемлекетке деген жоғары сенімділік деңгейін қолдау қажет.

«Резервтегі қызметті енгізу – жауынгерлік дайын және экономикалық тұрғыдан тиімді армия құруға бағытталған стратегиялық қадам. Бұл Қазақстанға қауіптерге жедел әрекет етуге мүмкіндік береді және бейбіт уақытта армия санын ұлғайтпай-ақ, ұлттық қауіпсіздікті нығайтады.

Бұл бастама азаматтардың мемлекеттік институттарға деген сенімін арттырып, ұзақ мерзімді тұрақтылықтың негізін қалайды. Қазақстан жаңа сын-тегеуріндерге дайын және резервтегі қызмет бұл дайындықтың маңызды элементіне айналады. Халықаралық тәжірибенің ең жақсы үлгілері мен өз тәжірибемізді үйлестіре отырып, біз уақыт талаптарына сай келетін тиімді ұлттық қорғаныс жүйесін құра аламыз», - дейді запастағы полковник, әскери сарапшы Дархан Данияров.