Екібастұздағы төтенше жағдай елдегі желілердің тозғанын көрсетті
Коммуналдық желілердің тозуы қазіргі Қазақстанның өзекті мәселесі және солай болып қала береді. Екібастұздағы төтенше жағдай елдегі желілердің тозғанын айқын көрсетті, деп хабарлайды Azattyq Ruhy тілшісі Finprom.kz порталына сілтеме жасап.
Отын-энергетика секторында негізгі қорлардың 45%-ға дейін тозуы қалыпты саналады. Ал 45%-дан 60%-ға дейінгі көрсеткіш дағдарыс алдындағы жағдайды, 65%-дан жоғары авариялық жағдайға және электр энергиясы мен жылу берудің жарамсыздығына дайын болу қажеттігін білдіреді.
Статистикалық деректерге сүйенсек, 2021 жылдың қорытындысы бойынша электр энергиясы, газ, бу, ыстық су және кондиционерленген ауамен жабдықтау секторындағы кәсіпорындардың негізгі қорының тозу дәрежесі 71,7%-қауіпті жағдайды құрады. Оның ішінде құрылыстың тозуы 78%-ға, машиналар мен жабдықтардың жарамсыздығы 62,2%-ғға жеткен.
Жекеленген өңірлерде жағдай одан да нашар болуы мүмкін. Мәселен, биылғы 12 желтоқсанында ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев ЖЭО-ның ел бойынша орташа тозуы 66%-ға жеткенін, ал кейбір қалада 80% сыни деңгейден асып түсетінін атап өтті. Мемлекет басшысы Шығыс Қазақстан облысының Риддер және Шемонаиха қалаларында жылумен жабдықтау желілері толығымен тозғанын, ЖЭО-ның өзінен басқа жылу желілері де апаттық күйде екенін айтты.
«Бүгінде 1,5 мың шақырымнан астам жылу желілері шұғыл ауыстыруды және жөндеуді қажет етеді. Олардың орташа тозуы 75%-дан асады, ал Арқалық, Риддер және Шемонаиха қалаларында желілер толығымен тозған. Баяндамаға сәйкес Үкімет бұл мәселені үш жыл ішінде шешуі керек», - дейді сарапшылар.
Ал электр энергиясына келетін болсақ, 2022 жылдың қазан айында энергетика министрі Болат Ақшолақов республикадағы энергетикалық жабдықтардың авариялық аялдамалар саны 22%-ға, олардың ұзақтығы 16%-ға артқанын хабарлады. Өндіруші қуаттардың тозуы шамамен 60%-ды құрады.
Бұған дейін Премьер-министр Әлихан Смайылов өңірлік электр желілерінің биылғы тозу деңгейі шамамен 65%-ды құрайтынын атап өткен еді. Тозудың ұқсас көрсеткіштері жылу электр орталықтарының жабдықтары бойынша байқалады. Бұл ретте кейбір қалаларда көрсеткіш 80%-ға жетіп отыр.
Жалпы, коммуналдық желілердің тозуының жоғары дәрежесі авариялық жағдайлар санының артуына алып келеді және азаматтарды коммуналдық қызметтермен қамтамасыз ету сапасын төмендетеді. Мысалы, көшелік газ желісінде 2021 жылы 45 апат тіркелді, бұл өткен жылмен салыстырғанда 2,4 есе көп.
Сонымен қатар 2021 жылы сумен жабдықтау жүйесіндегі апаттар саны 1,9 мыңға жетті, 19 мың шақырымнан астам желіні ауыстыру қажет. Жылумен жабдықтау көздерінде, бу және жылу желілерінде 2020 жылы – 52 апат, 2019 жылы – 84, 2018 жылы 54 апат анықталды.
«ҚР ТЖМ және ЖАО Республикалық дағдарыс орталығының мәліметтері бойынша, 2022-2023 жылдардағы жылыту маусымы басталғаннан бері республикада 26 технологиялық жағдай болды, оның ішінде: автономды қазандықтарда - 2 (Ақмола және Алматы облыстарында); жылумен жабдықтау желілерінде - 11 (Жетісу облысында - 1, Қарағанды облысында -7, Павлодар облысында-1, Астанада-1, Алматыда — 1); сумен жабдықтау желілерінде - 13 (Абай облысында - 1, Ақмола облысында - 2, Алматы облысында - 1, ШҚО - 1, БҚО - 1, Қарағанды облысында - 1, Павлодар облысында - 1, СҚО - 2, Ұлытау облысында - 1, Астанада - 2) жағдай тіркелді», - делінген зерттеуде.
Ақпарат және байланыс секторындағы желілердің тозуы өте өзекті мәселе болып отыр. Себебі, байланыс, электр, су және жылу сияқты, қоғам мен экономика субъектілерінің ажырамас бөлігі. Алайда, мұндағы жағдай басқа салаларға қарағанда айтарлықтай жақсы. 2021 жылдың соңына қарай сектордағы тозу 50,5% құрады.
Инфрақұрылымды қолдау мен жаңартудың негізгі факторларының бірі – инвестиция құю. Оң нәтижелердің мысалы ретінде байланыс секторын келтіруге болады. 2021 жылдың соңына қарай сектордағы негізгі құралдардың жаңару коэффициенті 11,6% құрады. Бұл электр энергиясы, газ, бу, ыстық сумен және кондиционерленген ауамен жабдықтау секторынан (5,1%) бірнеше есе көп. Негізгі құралдарды жаңарту коэффициенті жаңадан енгізілген қаражаттың жыл соңындағы үлесін көрсетеді. Бұл ретте байланыс секторындағы машиналар мен жабдықтарды жаңарту коэффициенті 14,4%-ға жетеді және соңғы жылдары айтарлықтай өсім байқалады.
Биыл оң динамика жалғасуда: 2022 жылғы 10 айдың қорытындысы бойынша ақпарат және байланыс секторындағы инвестициялар көлемі бір жылда 16,9%-ға, 112,8 млрд теңгеге дейін ұлғайды.
Жалпы, байланыс секторында жабдықты жаңартуға қомақты қаражат салынады. Мысалы, «Қазақтелеком» АҚ-ның күрделі шығындары 2021 жылы 1,3%-ға артып, 112,4 млрд теңгені құрады, ал 2020 жылы бұл сома 113,8 млрд теңгені, 2019 жылы 72,8 млрд теңге болған болатын. 2021 жылы 30 қыркүйектегі жағдай бойынша компания құрылыс жобаларын орындауға және жалпы сомасы 56,4 млрд теңгеге телекоммуникациялық жабдықты сатып алуға шарт жасасты.
Байланыс секторындағы капиталға құйылатын инвестицияның негізгі бағыты: ескі жабдықты ауыстыру; абоненттер санын көбейту мақсатында өндірістік қуаттарды кеңейту; жаңа технологияларды енгізуге Инвестиция; қолданыстағы қызметтерді рационализациялауға Инвестиция; материалдық-техникалық қамтамасыз етуді рационализациялауға Инвестиция; абоненттер саны өзгермеген жағдайда жаңа өндірістік қуаттарды іске қосу кіреді.
Осылайша, байланыс саласындағы желілер мен инфрақұрылымның тозуы және басқа да мәселелерді шешу үшін тұрақты негізде инвестицияның үлкен көлемі қажет екенін көрсетеді.