«Жаңа Қазақстан – ұлтымыздың жаңа сапасының үлгісі»: Ерлан Қошанов реформалық өзгерістер жайлы

Мәжіліс төрағасы Ерлан Қошанов «Время» газетіне берген сұхбатында Мәжіліс сессиясының қорытындысы мен заң шығару процесі, қызу пікірталас тудырған заң жобалары және депутаттардың жұмысы туралы айтты, деп хабарлайды Azattyq Ruhy.

Мәжіліс спикері 100 күнге созылған сессияның тиімділігі туралы айтты.

«Егер мен өзім Мәжілістің жұмысына баға берсем, бұл дұрыс болмайды. Бағаны Президент пен қоғам беруі керек. Ең бастысы біз жұмысқа бірден белсенді түрде кірдік. Әскери тілмен айтқанда, фракция депутаттары мен бір мандатты депутаттардың жауынгерлік бірігуі өтті. Егер депутаттық корпустың жұмысы туралы жалпы айтатын болсақ, онда өткен сессияның жоғары белсенділік көрсеткенін атап өткім келеді. 100 күн ішінде мәжілісмендер қоғамдық маңызы бар 20 заң жобасына бастамашылық жасады. Олардың бір бөлігін Парламент мақұлдап, Президентке қол қоюға бағытталды. Ауқымды  жұмыс атқарылды. Мәжіліс депутаттары мен аппараты түннің бір уағына дейін жұмыс істеді. Барлығы қабылданған заң жобаларын қоғам күтіп отырғанын және бұл елдің дамуы үшін маңызды екенін түсінді», - дейді Қошанов.

Оның айтуынша, бүгінде алты партиялық фракция, 29 бір мандатты депутат бар.

«Барлық депутат қоғамдық тұлға және олар өте белсенді. Депутаттар өз сайлаушыларымен үнемі байланыста. Бұл барлық деңгейдегі пікірталастарды бірнеше рет жандандырды. Жұмыс топтарында, комитеттерде қызу пікірталастар болды. Пленарлық отырыстар, үкіметтік сағаттар әлдеқайда қарқынды өтті. Депутаттар министрлерге адамдарды толғандыратын ондаған өткір сұрақтар қойды. Әр пленарлық отырыста әртүрлі және өзекті тақырыптар бойынша 30-ға дейін депутаттық сауал жолданды», - деді Қошанов.

Ерлан Қошановтың айтуынша, бүгінгі таңда біздің қоғам әртүрлі.

«Бізде 20 ірі аймақ және кем дегенде 20 проблема мен сынақ жиынтығы бар. ТikTok-қа келетін болсақ, оған ешкім тыйым салмады. Мысалы, халықпен кездесулерде депутаттардан әлеуметтік желілерде тәртіп орнатуды немесе шектеу қоюды үнемі сұрайды. Бұл да біздің қоғам, біздің азаматтарымыз. Мұндай пікірлерді елемеуге бұйрық бересіз бе? Олардың барлығы тиктокер емес. Мысалы, біздің әріптестеріміз осы компанияның басшылығымен кездесулер өткізді. Компания басшылары Қазақстан заң шығару процесінде азаматтардың, мемлекет пен бизнестің мүдделері арасында дұрыс теңгерім тапты деп есептейді. Бұл онлайн платформа басшылығының ресми пікірі», - деді Қошанов.

Ерлан Жақанұлы қоғамда әлеуметтік желілерден өзге де көп мәселе барын атап өтті.

«Бүгінгі таңда отбасы мен балаларды қорғау, казино мен букмекерлік жарнамаларға тыйым салу туралы көптеген полярлық пікір бар. Дәстүрлі отбасылық құндылықтарды қорғау туралы көп айтылады. Электрондық темекіге тыйым салу туралы әңгімелер бар. Халықты несиелендіру мәселесі бар. Сондықтан депутаттар азаматтық қоғаммен, сарапшылармен белсенді жұмыс істейді және жаңа сессия барысында жаңа бастамалар ұсынып, жаңа қоғамдық пікірталастарға дайындалады. Ойды қорытындылай келе, Мәжіліс бүгінде біздің қоғамның айнасы. Сондықтан Парламент қабырғасындағы пікірлердің алуандығы мен плюрализмін қарапайым және сөзсіз деп қабылдау керек. Палата спикері ретінде мен әріптестерімнің ешқайсысына осы немесе басқа мәселелерді көтеруге тыйым сала алмаймын. Сонымен қатар, мен тек бір әлеуметтік қабаттың сұраныстары мен үміттерін қанағаттандыра алмаймын», - деді Мәжіліс спикері.

Оның айтуынша, депутаттар өздерінің сауалдарын ешкіммен келіспейді.

«Әрине, белгілі бір бюрократия бар. Өз бағдарламалары мен тактикасына сәйкес сөйлеу тәртібін өздері анықтайтын фракциялар бар. Әр фракция өзекті болуға, өз аудиториясына сәйкес келуге тырысады. Мәжіліс басшылығы мен аппараты депутаттарға сауалдар дайындауға, олардың тақырыптары бойынша бүкіл тарихты көтеруге, статистика беруге көмектеседі. Сауалдардың тақырыбы мен тереңдігіне келетін болсақ, бұл әр депутаттың жауапкершілігі. Олардың барлығы жетілген саясаткерлер және мәжіліске өздерінің жеке қорымен келеді. Экстравагантты сауалдар арқылы біреу өзіне назар аударғысы келетінін, қандай да бір ұпай жинағысы келетінін жоққа шығармаймын», - деді ол.

Ол депутаттар өз сауалдары арқылы қандай мәселелерді шешуге көмектескенін айтты.

«Сауалдар - депутаттар үшін өзін-өзі көрсету ғана емес, сонымен қатар нақты проблемаларды өзектендірудің нақты құралы. Бұл – біздің отандастарымызды толғандыратын өзекті мәселелерді шешу тетігі. Мен бірнеше мысал келтірейін. Ринат Зайытов пен Жұлдыз Сүлейменованың мәдениет қызметкерлері туралы сауалдары бейінді министрлікті кітапханашыларға және осы саланың басқа да санаттарына жалақыны жедел көтеруге мәжбүр етті. Депутат Ерлан Саиров үш жыл қатарынан шекаралық аудандар туралы мәселені көтерді. Жақында Түркістандағы ұлттық құрылтайда Президент бұл бастаманы қолдап, Үкіметке қажетті шараларды қабылдауды тапсырды. Мен мұны не үшін айтып отырмын? Сауал тек өзін-өзі көрсету құралы ғана емес, сонымен бірге мемлекеттік органдармен белсенді жұмыс, принциптілік, табандылық, егер қаласаңыз, тіпті табандылықты білдіреді. Көріп отырғаныңыздай, жұмыс өз нәтижесін береді», - деді Ерлан Қошанов.

Мәжіліс төрағасы жиі көтерілетін депутаттардың жалақысы туралы да айтып берді.

«Депутаттардың жоғары әлеуметтік пакеті – бұл бос әңгіме. Өткен жылдың қаңтар айында Мәжіліс қабырғасында сөйлеген сөзінде Президент депутаттардың жалақысын көтеруге бес жылға мораторий енгізді. Бүгінде ол вице-министрлер мен әкімдердің орынбасарларынан аз. Депутаттың бір көмекшісі бар, жеке көлігі жоқ, пәтер тек басқа қаладан келгендерге беріледі, ол пентхаус емес. Депутаттың мойнында қоғам алдындағы үлкен жауапкершілік, заң жобалары бойынша ең күрделі жұмыс тұр. Бұл көп уақыт пен күш-жігерді қажет етеді. Әр күн сағат бойынша жоспарланған. Сондай-ақ қоғамның қысымы мен үлкен бақылауы да бар. Депутаттар шыны үйде тұратындай өмір сүреді. Депутаттың кез келген абайсыз әзілі бірден талқыланатын тақырыпқа айналады. Мәжілісте бүгінде 600-ден астам журналист аккредиттелген. Олар депутаттардың не киетінін, қандай сағат тағатынын, қандай жеке көлігі бар екенін, балаларының қайда және қалай тұратынын бүге-шүгесіне дейін біледі. Бұл жақсы үрдіс. Депутаттар мемлекеттік саясаткерлерге айналады», - деді ол.

Төменгі палата спикері Ерлан Қошанов Үкіметтің жұмысы туралы да сөз қозғады.

«Үкімет геосаяси күрделі жағдайға, санкциялар соғысына қарамастан, бюджеттің ең маңызды көрсеткіштерінің орындалуын қамтамасыз етті. Ол 98,6 пайызға орындалды. Мемлекеттің барлық әлеуметтік міндеттемесі орындалды. Әрине, белгілі бір проблемалар бар және біз оларды жоққа шығармаймыз. Біз адамдарды бағаның өсуі, кірістің төмендеуі, несиелендіру, инфрақұрылымның ауыр жағдайы, жұмыссыздық және өзге мәселелер алаңдататынын білеміз. Депутаттар осы мәселелердің барлығын министрлердің алдына қойып, олар бойынша қатаң сұрайтын болады», - деді ол.

Қошановтың ойынша, Үкіметтің жұмысы қоғамға түсінікті болуы керек.

«Біз Үкіметтің жұмысы азаматтарымызға түсінікті болуы керек деп санаймыз. Оның қызметінің нәтижелері макроэкономикалық көрсеткіштерге ғана емес, әрбір қазақстандықтың әл-ауқатына да оң әсер етуі тиіс. Министрлер кабинетінің мүшелері оқиғаның ортасында болуы керек, өңірлерге үнемі барып, адамдармен сөйлесіп, проблемалы нысандарға баруы керек. Неліктен Президентке жылу орталықтарына, өндірістерге, алыс ауылдарға бару ұят емес, ал министрлер мұндайда асықпайды? Бүгінгі таңда жайлы кеңселерде отырып, мәселелерді тиімді шешу мүмкін емес», - деді ол.

Сондай-ақ сұхбатта Ерлан Қошанов қоғамда қызу пікірталас тудырған заң жобалары жайлы да айтып өтті. Ол - шетелге заңсыз кеткен активтерді қайтару және электросамокатардың қозғалысы жайлы, ТКШ мәселесі бойынша заң жобалары бойынша ойымен бөлісті.

Ерлан Қошанов Жаңа Қазақстанды сипаттады.

«Жаңа Қазақстан-бұл күнтізбедегі күн емес, бір тонна өнім емес. Бұл-өзгерісті қалайтын біздің ұлтымыздың жаңа сапасы. Президенттік реформалар бұл бір реттік PR акциясы емес. Мұның бәрі байыпты және ұзаққа созылады. Өздеріңіз білетіндей Президент, жүйелі шаралар мен қадамдардың жақтаушысы. Міне, біз өңірде барлық деңгейдегі әкімдердің сайлануын енгізген жалғыз елміз. Біз қоғамдық бақылауды күшейтеміз, онлайн өтініштер енгіземіз. Бұл тұрғыда Қазақстан бүгінде саясат саласында трендтер қалыптастырып, мемлекеттің тұрақтылық факторы ретінде демократия трансферін жүзеге асыруда», - деді ол.

Қошановтың айтуынша, елімізде заң үстемдігін нығайту бойынша үлкен жұмыс жүргізілуде.

«Ертең бәрі дұрыс жұмыс істеп кететінін білдірмейді. Бұл барлық адам қатысуы керек процесс - мемлекет те, қоғам да. Біз бәріміз заң бойынша өмір сүруді үйренуіміз керек, оны құрметтеуіміз керек және оны қолдана білуіміз керек. Адамдар мен бизнес өз құқықтарын белсенді түрде қорғауы керек. Соттардан қорықпай, оны  қолдана білу керек. Заң үстемдігін нығайту жөніндегі шаралар да елде жүргізіліп жатқан өзгерістердің үлкен блогына айналды. Соттарды реформалауға, қоғамның үміттерін ескере отырып, заңнаманы жаңғыртуға елеулі көңіл бөлінді», - деді Қошанов.

Ол атағандай, Президенттің 2019 жылғы 2 қыркүйектегі бірінші Жолдауында елде әкімшілік Әділет енгізілгені туралы жарияланды.

«Бұл кезде мемлекеттік орган мен азамат арасындағы дау-дамайда сот соңғысына белсенді түрде көмектеседі. Бұл қадам елдегі заңның үстемдігін нығайтуда зор маңызға ие. Жаңа кодекс азаматтардың мүдделерін құқықтық қорғауды бірнеше есе күшейтті. Өткен жылдың қорытындысы бойынша мемлекеттік органдармен дауларда соттар талаптардың 70 пайызға жуығын қанағаттандырды. Яғни, адамдар өз құқықтары мен мүдделерінің соттарында нақты қорғауды табады. Менің ойымша, бірнеше жылдан кейін Әкімшілік барлық деңгейдегі мемлекеттік органдардың жұмысын айтарлықтай өзгертеді. Шенеуніктер ең алдымен заңды басшылыққа алады, өйткені олар наразы адамдар олардан сот арқылы сұрай алатынын біледі», - деді Мәжіліс спикері.

Қошановтың айтуынша, Конституциялық реформаны іске асыру кезінде Мемлекет басшысы азаматтардың құқықтық қорғалуын арттыруға ерекше назар аударды.

«Конституциялық сот құрылды, Бас прокуратура және адам құқықтары жөніндегі уәкіл конституциялық мәртебеге ие болды. Жақында Парламент Конституциялық сот төрағасының алғашқы Жолдауын тыңдады. Бес айлық жұмыс барысында үш мыңнан астам азамат конституциялық қорғауға жүгінді. Бұл жаңа институттың қажеттілігін көрсетеді. Өз тарапынан Парламент бұл жұмысқа белсенді түрде қатысты. Қазір біз заң шығару процесінің ашықтығы мен жариялылығына көп көңіл бөлеміз. Бұл жұртшылықты кеңінен тартуды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Адамдар бір нәрсені ұнатпаса және оны өзгерткісі келсе, ең алдымен депутаттарға жүгіну керек екенін түсінуі маңызды», - деді Ерлан Қошанов.

Ол атағандай, бұл сессияда заң шығару жұмысының жаңа стандарты әзірленді.

«Әрбір қоғамдық маңызы бар заң жобасы бойынша тұсаукесерлер, дөңгелек үстелдер, қоғамдық палата отырыстары өткізілді. Сарапшылар, қоғам қайраткерлері, БАҚ белсенді қатысты. Барлығы онлайн және екі мемлекеттік телеарнаның эфирінде көрсетілді. Депутаттар өздерінің аккаунттарында ең көп талқыланатын норма бойынша пікірталастардың жазбаларын үнемі жариялап отырды. Енді заң шығару мәдениетін одан әрі дамыту маңызды. Көп нәрсе осыдан басталады. Заң жобаларының айналасында даулар, пікірталастар, әртүрлі пікірлер, әртүрлі зерттеулер болуы керек. Мұның бәрін Парламентте айту керек. Бірақ заңға Президент қол қойып, күшіне енген кезде оны орындау керек. Елді әлеуметтік желілердегі жазбалар емес, дұрыс заңдар мен рәсімдер дамытады», - деді ол.