ҚазФинтех қауымдастығына ай сайын 2000-ға жуық адам хабарласады
«Қазақстан финтех қауымдастығы» 2015 жылдың қазан айынан бастап онлайн несие нарығындағы компанияларды біріктіріп, олардың қызметін бақылап келеді. Осы уақытқа дейін талай қарыз алып, қайтара алмай шырмауға түскен талай жанның құқықтары мен мүдделерін қорғап, микронесие саласының қыр-сырын түсіндіріп келеді. Қауымдастық осы сектордағы компаниялардың ортақ мүдделерін қолдау мен қорғауды да қамтамасыз етеді. Жалпақ тілмен айтқанда, несие беруші мен оны алушының арасындағы алтын көпір. Azattyq Ruhy тілшісі дәл қазір қоғамда өзекті мәселеге айналған микронесие тақырыбын Қауымдастық кеңесінің төрағасы Алексей Сидоровпен қаузап көрді.
«Қазақстан финтех қауымдастығының» басшысы микроқаржы алар кезде неге мән беру керек, алаяқ ұйымдарға алданып қалмау үшін не істеу керек және микроқаржыға тәуелділіктен құтылудың жолы қандай деген маңызды сұрақтарға жауап берді.
– Алексей Валентинұлы, ҚазФинтех қызметі туралы толық баяндап берсеңіз, қандай қызмет көрсетесіздер және олар тегін бе?
– Біздің қауымдастық, компания, микроқаржы ұйымдары саласында тұтынушылардың құқықтарын қорғау қызметтерін көрсетуге маманданған. Біз клиенттер мен микроқаржы ұйымдары арасындағы дауларды мемлекеттік органдарға хабарласпай-ақ тегін шешуге көмектесеміз.
– Ұйым құрылғалы бері қанша азамат тұтынушылық құқығын қорғауға көмек сұрады? Олардың көбі қандай проблемалармен келді? Қанша адамның проблемасы оң шешімін тапты?
– Бізге ай сайын 2000-ға жуық адам хабарласады, негізінен қарыз ауыртпалығының жоғарылығы мен қарызын төлей алмау туралы шағымдары бар. Мұндай жағдайларда біз өтініштерді қабылдаймыз және қарыз алушы мен микроқаржы ұйымы арасындағы дауларды шешу үшін біздің Омбудсменге жібереміз. Одан кейінгі қадамдарға қарызды қайта құрылымдау және өтеу шарттарын жақсарту бойынша келісімдерге қол жеткізу кіреді.
– КазФинтехтың тұтынушы құқығын қорғауда басқа ұйымдарға қарағанда қандай артықшылықтары бар?
– Тұтынушылардың құқықтарын қорғау орталығын құрудың мақсаты кредиторлармен келісімге келе алмайтын немесе микроқаржы ұйымдарымен өзара әрекеттесу кезінде олардың құқықтарының бұзылуына тап болған қарыз алушылардың құқықтарын қорғауды қамтамасыз ету. 45 күнге дейін қысқа мерзімді қамтамасыз етілмеген шағын несиелер (көбінесе «төлемдік несиелер» деп аталады). Орталық қарыз алушылар мен микроқаржы ұйымдары арасындағы даулар мен келіспеушіліктерді шешеді, тегін заңгерлік кеңестер береді және микроқаржы ұйымдарының қарыздарын қайта құрылымдау бойынша жедел көмек көрсетеді.
– Микроқаржы ұйымдарынан қаржы алғандар нені білуі керек?
– Шағын несие беру туралы келісімге қол қоймас бұрын оның шарттарымен мұқият танысу керек. Мұндай келісімге қол қою арқылы қарыз алушы оның шарттарымен, соның ішінде МҚҰ-ның қарыз алушының несие тарихында көрсетілген мерзімі өткен берешекті өндіріп алу шараларымен автоматты түрде келіседі. Сондықтан шағын несиені төлеуде кешіктіруге жол бермеу маңызды. Қарыз алушы шағын несиені уақытында төлей алмайтын және сыйақы төлей алмайтын жағдай туындаса, микроқаржы ұйымымен байланысудан аулақ болған жөн. Микроқаржы ұйымына жазбаша өтініш беру немесе KazFinTech тұтынушылардың құқықтарын қорғау орталығынан көмек сұрау арқылы қарыз мәселесін шешкен дұрыс.
– Қазіргі күні алаяқ микроқаржы ұйымдарына алданған адамдар көп кездеседі, алданбау үшін нені білген абзал?
– Ең алдымен, қырағы болуды және ақпараттық қауіпсіздіктің барлық шараларын сақтауды ұсынамыз: жеке деректеріңізді үшінші тұлғаларға жария етпеңіз, несие тарихыңызды үнемі тексеріп отырыңыз, egov.kz порталы арқылы өз атыңызға несие беруге лимит белгілеңіз. Егер сіздің жеке деректеріңізді алаяқтар пайдаланды деп күдіктенсеңіз, дереу қырағы болуыңыз керек өзіңізді және деректеріңізді дереу қорғау үшін шаралар қабылдаңыз. Бірінші қадам несиелік алаяқтық істі тіркеу және оқиғаны тергеуде қажетті көмек алу үшін полицияға хабарласу керек. Содан кейін деректеріңіз әрекет ету үшін пайдаланылған болуы мүмкін тиісті қаржы мекемесіне немесе компанияға хабарласуыңыз керек. Сіздің деректеріңіз сіздің атыңызға несие алу үшін пайдаланылғаны туралы мәлімдеме қалдырыңыз, полиция тергеуінің нәтижелерін және сот шешімін күтіңіз және қарызды есептен шығаруды және несие тарихыңызды түзетуді жазбаша түрде сұраңыз. Микроқаржы секторындағы алаяқтық деңгейі көптеген адам ойлағандай жоғары емес екенін ескеріңіз, өйткені интернетте берілген және алаяқтар жеке басын ұрлау арқылы ала алатын несиелердің сомасы қылмыс болуы үшін жеткілікті үлкен емес. Сонымен қатар, МҚҰ азаматтардың ақшасын және ақшаны ұрлауға болатын карта шотының деректерін сақтамайды. Алаяқтар жәбірленушіні азаматтардың жинақтарынан ірі сомаларды өз бетінше аударуға көндіру немесе оларды банктен ірі көлемде несие алып, бұл ақшаны өздеріне иемденуге мәжбүрлеу үшін әлеуметтік инженерияның күрделі әдістеріне жүгінеді.
– Сіздер азаматтардың несие алу, қаржы сауатын арттыратын курстар ұйымдастырасыздар ма?
– Өкінішке қарай, қаржылық сауаттылықты арттыруға арналған топтық курстар мен тренингтер жоқ, біз әрқашан жеке жұмыс істейміз, бірақ біз әрқашан несие алушыларға өз құзыретіміз шегінде микрокредиттерге қатысты нақты жағдайды шешуге көмектесуге кеңес бере аламыз.
– Несие алу біздің қоғамда өзекті мәселе, әсіресе микрокредиттің шырмауында қалып, құтыла алмай жүргендер өте көп. Осы нарықтағы қазіргі ситуацияны сипаттап берсеңіз.
– Несиеге қол жеткізуді жеңілдететін цифрлық қаржылық қызметтердің қарқынды өсуі, әсіресе өскелең ұрпақ арасында маңызды емес тұтыну тауарларын импульстік сатып алулар мен шамадан тыс тұтынуға итермелейтінін бөлек атап өткім келеді. Бұл қоғам үшін қазіргі заман талабы, оны отбасылық тәрбие мен дұрыс құндылықтарды сіңіру деңгейінде шешу қажет. Тек білім беру жүйесі мен мемлекеттік реттеуге ғана сенбеу керек.
– Жақында «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне кредит беру кезінде тәуекелдерді барынша азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау, қаржы нарығын реттеу және атқарушылық іс жүргізуді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңда өзгеріс болды. Енді Қазақстан Республикасының аумағындағы банктер де, микроқаржы ұйымдары мен онлайн кредит беретін ұйымдар да тек жылдық тиімді пайызбен несие беруге міндеттелетін болады. Осы заң туралы көзқарастарыңызды білдірсеңіз.
– Банктік қарыздар бастапқыда жылдық тиімді пайыздық мөлшерлемемен шектелді. Шағын несиелерге келетін болсақ, қаржылық қызметтердің бұл түрі жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін шегінен тыс шектеусіз, бірақ номиналды мөлшерлеме лимиті 15-20% болды, өйткені мұндай несиелер қысқа мерзімге (45 күннен аспайтын) беріледі. Бұл ретте, кешіктірілген комиссияларды қоса алғанда, артық төлемнің жалпы сомасы берілген шағын несие сомасының 50%-ын құрайды. Өзгерістерге келетін болсақ, бұл ретте халықтың тұтынушылық мақсаттағы жоғары қарыздық жүктемесін азайту және бизнесті, оның ішінде шағын бизнесті несиелендірудің өсуін ынталандыру мақсатында заңнамаға түзетулер енгізілді. Жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі арқылы жалақы күніне дейін шағын несиелерге шектеулерді қолдану жақын арада МҚҰ-ның табыстылық деңгейін төмендетеді және оларды тұтынушылар мен өнімдердің басқа сегменттеріне трансформациялауға және көшуге немесе олардың бизнесін қысқартуға итермелейді. Сектордағы трансформациялық өзгерістердің көлемі жаңа шекті мөлшерлемесіне байланысты болады. Тұтынушылар үшін жаңа шекті мөлшерлеме қандай болатыны шешімін таппаған мәселе және уәкілетті мемлекеттік органдардың қарауында. Ол аталған заң жобасы күшіне енгенге дейін шешіледі.
– Заң болашақта микрокредит ұйымдарын азайтуға көмектесе ме?
– Иә, біз кейбір МҚҰ нарықтан кетеді деп ойлаймыз, себебі неғұрлым қатаң реттеу шарттарында түрлендіре жұмыс істей алмайды.