Билікке барып «тастап» кеткен достарым бар – Ермек Тұрсынов

Режиссер өзі тереңінен қозғап жүрген қазақтың қазіргі жай-күйі туралы толғаныстарын қысқа да нұсқа жеткізді. Ұлттың үш «комплексін» атады. Қой мен қасқырдың адамнан несімен артық екенін түсіндірді. Қазақстанның пайдасыз өткен жылдарына тоқталды.

- Ермек Кәрімжанұлы, сұхбатқа келіскеніңізге рақмет. Бірден бастайын. Тұрсынов өзін тапты ма?

- Жоқ, әлі тапқан жоқ. іздеп жүр.

- Тұрсынов қайда тұрғанда өзін жайлы сезінеді?

- Өз жерінде. Мен әлемді екі рет айналып келгенмін. Америкада  тұрғанда «грин карта» берді. Еуропада тұрғанда азаматтықты да берген. Айналып, бәрібір қайтып келеді екенсің. Ауылды сағынам.

- Жерұйықты таптыңыз ба?

- Оны да іздеп жүрмін.

- Қазақ болып тумағанда не етер едіңіз?

- Ойламаппын. Оны менен ешкім сұраған жоқ қой «кім болып туасың?» деп. Білмеймін.

- Бақытты болу ұлтқа байланысты ма?

- Қазақ болып тусаң саған 50% бере қояды дейсің бе? Жоқ, адамның өзіне байланысты.

- Қазақстанда туып, қазақстанда өлудің қандай артықшылығы бар?

- Арман ғой бұл...

- Қандай кемшілігі бар?

- Өз еліңде туып, өз еліңде өлсең, одан өткен арман жоқ.

- Аңқау елге арамза молда, бізді адастырып жүрген кімдер?

- Әр түрлі саудагерлер. Саудагерлер деген – өз пайдасын, қу басын ойлап, арын сатып, елін сатып жүргендер.

-  Жемқорлық ауру ма?

- Жемқорлық – ауру емес, дәстүр. Біз оны бұрын достықпен, туыстықпен шатастыратынбыз.

- Қартайғанда қандай шал болғыңыз келеді?

- Шаршамаған шал болсам деймін.

- Көбіне ағысқа кері жүзесіз. Қартайғанда қырсық шал болам деп қорықпайсыз ба?

- Достарым да солай айтады. Мінезімді біледі ғой...

- Жеке адамның жетістігін ұлттың жетістігі деп қарау қандай мемлекетке тән?

- Меніңше, дұрыс емес. Жеке бір тұлға өзі үлкен жетістікке жетіп жатса, ол ұлтқа байланысты емес. Бірақ Головкин жеңіске жетіп жатса, мәз боп қаламыз ғой.

- Тойхана көп салынғаны жақсы ма, мешіт көп салынғаны жақсы ма?

- Мешіттен шығып олар тойханаға барады ғой. Меніңше, мәдениет орталықтарын салу керек.

- «Елде рухани лидер жоқ» дегенді айтасыз, сізге лидер болуға кім кедергі?

- Жоқ, мен шалдар көп те, ақсақалдар жоқ деп айтқанмын. Ақсақал деген тек жасы үлкен адам емес қой. Ол үлкен ұғым.

- Халық мемлекетті неге сыйламайды?

- Мемлекет халықты сыйламай отыр ғой. Кейбір жеке пенделер. Халық өкілдері – ол ұстаз, дәрігер, заңгер. Осы үшеуін егер мемлекет сыйламаса, халықты қалай сыйлайды?

- Қазақтың үш комплексі?

- Үш емес, одан көп шығар. Надандық, мақтаншақтық, қызғаншақтық, еліктеушілік. Өз-өзімізді жоғалтып алдық.

- Қазақты не үшін жақсы көруге болады?

- Ақкөңіл, дарылдақ, қонақшыл халық.

- Киноңызда қой мен қасқыр көп. Олардың адамнан қай қасиеті артық?

- Олар өз табиғатын алдамайды.

- Мүмкіндік болса кімді шайға шақыратын едіңіз?

- Егер менен көбірек білетін, көп көрген адамды тапсам, соны шақыратын едім.

- Биліктегі досыңыз кім?

- Мәулен Әшімбаев, Ерлан Қарин. Олар билікте болмаған кезде де достасып жүрдік Айта берсең көп. Қазір біреуін атамасаң ренжіп қалады.

- Ал билікке барып сізді тастап кеткен досыңыз бар ма?

- Бар. Бірақ атын айтпаймын.

- Сіздің пессимистік мақалаларыңызды оқығандар елден безіп кеткісі келеді. Оларға не айтасыз?

- Дос жылатып айтады.

- Астанадағы кинофестивальде ең көп ішкен қазақ режиссерлері деп әзілдедіңіз. Достарыңыз алькогольге жақын ба?

- Бар біраз. Ал маған жақпайды. Мен мына мінезіммен ішсем қырғын болады ғой.

- Ақылды болып көрінуге тырысатындарды ақылдылардан қалай ажыратамыз?

- Ол бірден көрініп тұрады ғой.

- Ақымақ болып көрінуден қорқасыз ба?

- Қорықпаймын.

- Ұлттық кеңес құрамында оған лайықты емес адамдар барма?

- Бар. Аттарын атамаймын.

- «Ойлы адамға қызық жоқ бұл жалғанда». Осы сөз сіз туралы ма?

- Бұл ұлы тұлғаларға арналған сөз шығар. Мен өзімді олай деп есептемеймін.

- Кей адамдар сіз секілді консерваторлар барда, алға жылжымаймыз дейді. Келісесіз бе?

- Мен өзімді консерватор деп есептемеймін.

- «Forbes» -тың мұқабасына алғаш шыққан қазақ сіз. Ал Форбс тізіміне кіретін жағдайыңыз болды ме?

- Әлі болған жоқ.

- Досыңыз Тимур Бекмамбетовтың меншігінде Уолттың Диснейдің үйі бар. Сізде ондай жағдай бар ма?

- Егер менде соншама ақша болса, Уолт Диснейдің үйіне қызықпайтын едім. Басқаға жұмсайтын едім.

- Сонда сізде не бар?

-Отаным бар, халқым бар, жерім бар.

- Байлықты пайдалану үшін ақыл керек пе?

- Жоқ. Ақыл басқаға керек.

- Қазақстанға ең қажетсіз болған, бірақ өткізген іс-шара?

- Осы 28 жылдың жартысы.

- Қазақстанға ең қажетті болған, бірақ өтпей қалған шара?

- Мәдениетімізден айырылып қалдық.

- Америкалық идеология сізге қаншалықты жұқты?

-Жұққан жоқ.

- Жапондардан не үйренуге болады?

- Отанды, елді сүюді.

- Мысыр халқынан ше?

- Тарихты сүюді.

- Оскар жүлдесін алсам, қандай сөз сөйлеймін деп дайындалып едіңіз?

- Баяғы сол дәстүрлі сөздер. Оскарды алмағаным жақсы болды.

- Қазақ кімнің аяқ киімін тазалап жүр?

- Қазақтың қазір өз аяқ киімін тазалауға мұршасы жетпей жүр ғой.

- Сіз арманыңызды сатпадым деп айта аласыз ба?

- Айта алам.

- Қандай еді арманыңыз?

- Велосипед алу.

- Балаларыңызбен Құдай туралы сөйлесесіз бе?

- Әлі сөйлескен жоқпын.

- Олардың дін мәселесінде сізбен келісуі принципиалды ма?

- Бұл әңгімені мен кейінге қалдырып жүрмін.

- Халық көнеден сұрайды, қайық кемеден сұрайды. Сіз кімнен сұрайсыз?

- Өзімнен сұраймын

- Рақмет. Жолыңыз болсын!

Сұхбаттасқан  - Абай Сейфулла