«Бұл Ресейдің күйреуіне әкелуі мүмкін»: Мюнхен конференциясында қандай мәселе көтерілді?

Батыс елдері Украинаға көмектесуге нақты бел буды, бірақ қазірдің өзінде түрлі мәселелерге тап болып жатыр. Қытай бейбітшілік жоспарын ұсынғанмен ешкім келіссөз жүргізу мүмкіндігін көріп тұрған жоқ. Ресей жеңілуі керек, бірақ одан әрі не болатыны анық емес. Бұл Мюнхендегі қауіпсіздік конференциясындағы пікірталастардың нәтижесі. Бұл туралы Azattyq Ryhy ВВС-ге сілтеме жасап хабарлайды.

Халықаралық қауіпсіздік мәселелерін талқылайтын Мюнхен конференциясы – өткен жылы әлемде болған өзгерістердің ауқымы мен сипатына тереңірек көңіл бөлу үшін таптырмайтын орын.

Бір жыл бұрын, яғни 2022 жылдың 19 ақпанында Украина президенті Владимир Зеленский Мюнхен трибунасынан сөйлеген сөзінде әлемнен өз еліне қауіпсіздік кепілдігін беруді немесе кем дегенде еуропалық перспективалар сұраған еді.

Зеленскийге сол кездесуде топ-саясаткерлерге, дипломаттарға, сарапшыларға толы зал қошемет көрсеткен еді.

Дегенмен аудиторияның бір бөлігі Украинаның Ресеймен және Беларусь елімен шекарасында тұрған он мыңдаған ресейлік сарбаз оның еліне басып кіруге жақын екенін Зеленскийге айтқанда ол сенбеген еді. Ал өзге тыңдаушылар оған қауіпсіздік үшін Мюнхенде бірнеше күн болуды ұсынды. Кейін Зеленский Киевке оралған, ал бес күннен кейін Ресей армиясы Украинаға қарсы әскери операция деген желеумен соғыс ашты.

Биыл Мюнхен форумын Зеленскийдің сөзі ашты. Украинадағы соғыс Мюнхендегі басты тақырып  болды. Конференцияда Мәскеудің ресми өкілдері болған жоқ, себебі олар форумға шақырылмаған еді. 

ҚАНША ҚАЖЕТ БОЛСА, СОНША...

Бір қызығы, биыл Мюнхенде сөз сөйлеген басты оптимист – Владимир Зеленский болды. Ол келесі конференция соғыстан кейінгі кезеңге айналуы мүмкін екенін және ол өз тыңдаушыларына экраннан емес, трибунадан сөйлейтінін мәлімдеді.

Бұған форумның басқа аға мүшелері күмәнмен қарады. Зеленскийден кейін сөйлегендер – неміс канцлері Олаф Шольц, Франция президенті Эммануэль Макрон әлем ұзақ соғысқа дайындалуы керек екенін айтты. 

Чехия президенті, отставкадағы генерал Петр Павел соғыстың белгілі бір кезеңінде Украина армиясының өз аумағының бір бөлігін босатуы украин қоғамының өзі максималистік мақсаттардан бас тартатын үлкен құрбандыққа әкелуі мүмкін екенін ескертті. Сонымен қатар, Павел «Украина армиясы күшін асыра пайдаланбауы керек. Себебі, егер осы соғыста Ресей әскерлері жеңіліске ұшыраса, бұл Ресейдің күйреуіне әкелуі мүмкін. Бұл кейін Еуропаға үлкен проблема болады» деді.

Қалай болғанда да Мюнхенде айтылғандай, Киевтің одақтастары оны жеңіске дейін қолдайды. Бұл Украинаның қаржы жүйесі де, оның соғыс даласындағы мүмкіндіктері де батыстық көмекке толығымен тәуелді екенін ескере отырып, ерекше жігер берді.

Батыс сарапшылары мен Чехия президенті Петр Павел Ресейдің операциялар кезінде ұшыраған үлкен шығыны жағдайында және инфрақұрылым нысандарына зымыран соққыларының тактикасы да айтарлықтай нәтиже бермесе, соғыс әуе кеңістігіне өтуі мүмкін екенін айтты. Егер ұшақтардың саны мен сапасына келсек, Ресейдің Украинадан орасан зор артықшылығы бар.

РЕСЕЙДІҢ БОЛАШАҒЫ НЕ БОЛАДЫ?

Бір қызығы, Мюнхендегі жиында Украинаның соғыстағы жеңісінің сөзсіз екендігі туралы көптеген мәлімдемелер айтылды. Дегенмен оның аясында бұл жеңістен кейін Ресеймен не болатыны туралы аз айтылды.

«Мюнхен Ресейдің болашағы тақырыбын сахнада, ресми отырыстарда толық талқылауға дайын емес. Десе де ол тек ЕО-ның кулуарларында үстемдік етуі керек, өйткені Еуропаның тұрақтылығы Ресейдің қандай болатынына байланысты болады», - деді Украина СІМ басшысы Дмитрий Кулеба журналистерге.

Франция президенті Эммануэль Макрон өзінің бағдарламалық сөзінде Ресей БҰҰ-ның реформаланған Қауіпсіздік Кеңесінде тұрақты мүше креслосынан айырылуы мүмкін екенін айтты. Алайда француз көшбасшысы бұл ойын қалай жүзеге асыруға болатынын түсіндірмеді.

Алайда, Мюнхен конференциясына қатысушылардың Ресейдің болашағы тақырыбын талқылағысы келмейтінін түсінуге де болады. Украинаның соғыстағы жеңісі туралы мәселеден кейін Ресейдің соғыстан кейінгі мәселелерін талқылау оларға орынсыз болып көрінуі мүмкін. Бұл жағдайда да Мюнхен сахнасынан бірден жауап беруді қажет етпейтін сұрақтар туындады, бірақ бұл сұрақтар соғыс аяқталғанға дейін халықаралық қауымдастық алдында туындауы мүмкін.

Мысалы, Украина аумағында барлық адамзатқа қарсы қылмыстар үшін кінәлілерді қалай жауапқа тартуға болады? Киев арнайы халықаралық трибунал құру туралы пікірталасты бастады, бірақ оны құру тәсілі, мандаты және Ресей басшылығының өкілдерін жауапқа тарту қабілеті, ең болмағанда, пысықтауды қажет етеді.

Ресейдің Украинаға қарсы агрессиясынан кейін келген жүздеген миллиард доллар залалдың орнын толтырудың жолы бар ма? Әзірге Батыс Украинаның қажеттіліктеріне бұғатталған ресейлік қаражатты бағыттауға мүмкіндік беретін заңды формуланы іздеуде, бірақ егер мұндай әдіс табылмаса, Украинаны қалпына келтіру ішінара еуропалық және америкалық салық төлеушілердің мойнына түсетінін түсіну керек.

Егер соғыс Киевтің жеңісімен аяқталса, Владимир Путин Ресейде билікте отырып, өзін қауіпсіз сезіне ала ма? Германияның СІМ басшысы Анналена Бербок бұл сұраққа: «Егер Путин 360 градусқа өзгермесе, онда жоқ... егер Путин өзгерсе, әлем өзгереді», - деп жауап береді.

Украинадағы соғыс Ресей қоғамы мен мемлекеттің өзгеруінің басы болуы мүмкін бе? Мюнхен конференциясына ресейлік шенеуніктер мен сарапшылар қатыспауына байланысты Ресейдің саяси сахнасын Михаил Ходорковский мен Гарри Каспаров ұсынды.

Айта кетейік, 2023 жылдың сәуіріне дейін Украинаға Батыс елдері уәде еткен танктің тек төрттен бірі жетуі мүмкін. Sunday Times агенттігінің жазуынша Украинаға батыс елдерінен жалпы саны 320 танк жеткізілуі керек еді. Алайда басылым журналистері зерттеу жүргізіп, көктемге дейін украин еліне бұл танктердің тек 50-і ғана жетіп үлгереді деген қорытынды шығарып отыр.

«Ал елу шақты танк қазіргі әскери әрекеттерге қандай да бір ықпал ету үшін жеткіліксіз болады», - деп жазады басылым журналистері.

Sunday Times басылымына осы іске қатысты пікір берген Латвияның Сыртқы істер министрі Эдгар Ринкевич «Украинаға көмектесу үшін біз ойлағаннан да артық күш керек екен» деген болатын.