Қазақстан азаматының Конституция бойынша қандай басты 10 құқығы бар

Биыл Қазақстан Конституцияның 30 жылдығын атап өтіп жатыр. Бұл жай ғана мерейтой емес, ел тарихындағы маңызды белес. Еліміздің Ата заңы мемлекет пен қоғамның барлық саласын қамтып, азаматтардың құқықтары мен бостандығын қорғауды басты құндылық ретінде бекітті. Конституцияның 1-бабында: «Қазақстан Республикасының  ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары» деп атап көрсетілуі – осының айқын дәлелі. Осыған орай Azattyq Rýhy Ата заңымыздағы әр азамат білуге тиіс басты 10 құқықты тізбелеп шықты.

Конституцияның «Адам және азамат» деп аталатын II бөлімінде адамның өмірі, еркіндігі мен бостандығы мемлекеттің басты құндылығы ретінде айрықша маңызға ие. Яғни Ата заңда ең әуелі халықтың игілігі мен әрбір азаматтың құқығын қорғау алдыңғы орынға қойылған.

Өмір сүру құқығы

– Әркімнің өмір сүруге құқығы бар. Ешкімнің өз бетінше адам өмірін қиюға хақысы жоқ. Өлім жазасына тыйым салынған.

Жеке басының бостандығы мен қадір-қасиетіне қол сұғылмауы

– Азаптауға, зорлық-зомбылыққа, қорлауға жол берілмейді.

Заң мен сот алдында тең болу құқығы

– Тегіне, жынысына, нәсіліне, ұлтына, дініне, әлеуметтік жағдайына қарай ешкімді кемсітуге болмайды. Сондай-ақ әркім өз құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғай алады. Заңда белгіленген жағдайларда заң көмегі тегін көрсетіледі.

Жеке өмірге, отбасы құпиясына және хат алмасу құпиясына қол сұғылмауы

– Телефон арқылы сөйлесу, жазысқан хат-хабарлары, жинаған ақшасы мен жеке салымдарының құпия сақталуына құқығы бар.

Сөз және ар-ождан бостандығы

– Әркім ой-пікірін еркін айтуға, ақпарат алуға және таратуға құқылы. Ар-ождан, дін таңдау еркіндігіне кепілдік беріледі.

Білім алу құқығы

– Әр азамат тегін орта білім алуға міндетті және құқылы, ал жоғары білімді конкурстық негізде тегін алуға мүмкіндігі бар.

Еңбек ету және әлеуметтік қорғау құқығы

– Әркім еңбек етуге, мамандығын таңдауға, лайықты жалақы алуға және жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғалуға құқылы.

Денсаулықты сақтау құқығы

– Әр азамат заңмен белгіленген көлемде кепілді медициналық көмекті тегін алуға құқылы.

Бейбіт жиналу құқығы

Қазақстан азаматтары бейбіт әрі қарусыз жиналып, митинг, шеру, демонстрация өткізуге құқылы. Алайда бұл құқық мемлекеттік қауіпсіздік пен қоғамдық тәртіпті сақтау, өзге азаматтардың құқықтары мен денсаулығын қорғау мақсатында заңмен шектелуі мүмкін.

Мемлекетті басқаруға қатысу және сайлау құқығы

– Қазақстан азаматтары сайлауға қатысуға, мемлекеттік органдарға сайлануға және референдумға қатысуға құқылы.

Мерекеде неше күн демаламыз

Қазақстанда Конституция күні мемлекеттік мереке саналады, сол себепті халық бұл күні демалады. Биыл 30 тамыз сенбіге түсіп тұрғандықтан, заңға сәйкес демалыс жұмыс күніне ауысады. Осылайша қазақстандықтар қатарынан үш күн – 30, 31 тамыз және 1 қыркүйек демалады.

Мереке күні республиканың әр өңірінде мәдени-бұқаралық шаралар ұйымдастырылып, мейрам жоғары деңгейде тойланады.