Рухани тәрбиенің негізі – отбасында жатыр, сондықтан әрбір ата-ана өз балаларына жоғары рухани құндылықтарды үйретуге ұмтылуы тиіс
Дүркіретіп тойын өткізіп, шаңырақ көтерген жастардың араға жыл салмай-ақ, мінездері жараспай, ажырасып кеткені туралы жағдайға етіміз үйреніп барады. Жасыратыны жоқ, ажырасу бүгінгі қоғам үшін қалыпты құбылысқа айналғандай әсер қалдырады. Ал осы мәселені шешуде не істемек керек? Осы тұста ең бірінші отбасылық құндылықтардың, ата-ананың берген тәрбиесі еріксіз ойға оралады. Azattyq Rýhy осы мақалада отбасылық құндылықтардың ажырасу проблемасымен күрестегі рөлі мен маңыздылығын қозғай отырып, Ақмола облысында атқарылып жатқан іс-шаралар туралы сөз қозғайды.
Отбасылық құндылықтар – қоғамның іргетасы, руханиятымыздың негізі. Олар адамның өміріндегі маңызды бағдарларды, моральдық нормаларды және өмірлік сабақтарды қалыптастырады. Бүгінде отбасылық құндылықтардың маңызы артып, әрбір адам үшін рухани байлықты сақтаудың кілті болып отыр. Отбасы мүшелерінің арасындағы сүйіспеншілік, қолдау және өзара құрмет – бақытты өмірдің негізі.
РУХАНИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫҢ ОТБАСЫ АРҚЫЛЫ ҚАЛЫПТАСУЫ
Рухани құндылықтар – адам өмірінің маңызды аспектілерінің бірі және олардың қалыптасуында отбасы ерекше рөл атқарады. Отбасы – бұл адамның алғашқы тәрбие мектебі, мұнда өмірдің мәні, моральдық нормалар мен рухани қағидалар жайлы алғашқы түсініктерді қалыптасады. Ата-аналар балаларға тек материалдық байлықты ғана емес, сонымен қатар рухани байлықты да жеткізуді мақсат етеді.
Ал отбасында балаларға сүйіспеншілік, қамқорлық, мейірімділік, адалдық сияқты құндылықтарды үйрету – ата-ананың басты міндеті. Осы құндылықтар арқылы бала өз-өзін бағалауды, айналасындағы адамдармен қарым-қатынас жасау жолдарын үйренеді. Отбасылық ахуал, ата-ана арасындағы қарым-қатынас – бұл балалардың рухани дамуының негізі. Егер отбасында сенім мен құрмет болса, бала да осыны өз өмірінде жүзеге асырады.
Отбасы дәстүрлері мен мерекелері рухани құндылықтардың қалыптасуына айтарлықтай әсер етеді. Мысалы, отбасылық кештер, ұлттық мерекелер, тарихи даталарды атап өту – бұл балаларға өткеннің даналығын жеткізудің және мәдени мұраны сақтау мүмкіндігі. Отбасындағы осындай дәстүрлер балалардың ұлттық сана-сезімін, өз халқының тарихына деген қызығушылығын арттырады.
Рухани құндылықтар отбасында тек сөзбен емес, іс-әрекетпен де беріледі. Ата-аналардың үлгі болу қасиеті – рухани тәрбиенің басты элементі. Балалар ата-аналарынан көрген жақсы істерін, әділеттілікті, қайырымдылықты, басқаларға көмек көрсету мен қолдау көрсету сияқты қасиеттерді қабылдайды. Отбасындағы бейбітшілік пен келісім, жағымды қарым-қатынас – баланың психологиялық және рухани дамуына әсер етеді.
Бүгінгі күнде әлеуметтік өзгерістер мен технологиялардың дамуы отбасылық құндылықтарға жаңа шақырулар туындатады. Дегенмен, рухани құндылықтарды сақтау, отбасының бірлігін нығайту – кез келген заманда да маңызды. Отбасы мүшелерінің арасында сенім мен құрметтің болуы, отбасылық байланыстың берік болуы, балалардың рухани дамуы үшін аса қажет.
Рухани құндылықтардың қалыптасуында отбасының рөлі сөзсіз. Отбасы – бұл адамның алғашқы әлеуметтік ортасы, мұнда адам өзінің орны мен мәнін түсінеді. Рухани тәрбиенің негізі – отбасында жатыр, сондықтан әрбір ата-ана өз балаларына жоғары рухани құндылықтарды үйретуге ұмтылуы тиіс. Осылайша, отбасы – рухани құндылықтардың, мәдениеттің және дәстүрлердің сақталатын ошағы.
АҚМОЛА ОБЛЫСЫНДА АТҚАРЫЛЫП ЖАТҚАН ІС-ШАРАЛАР
Ақмола облысы отбасылық құндылықтарды сақтау мен насихаттауға ерекше көңіл бөлуде. Бұл бағытта көптеген шаралар жүзеге асырылып, қоғамның назарын отбасылық қатынастардың маңыздылығына аударуға бағытталған. Облыс деңгейінде отбасылық құндылықтарды дамыту бойынша түрлі бағдарламалар мен жобалар іске асырылуда. Мысалы, жастар мен отбасыларға арналған тренингтер мен семинарлар ұйымдастырылып, оларда отбасылық қатынастарды нығайту, балаларды тәрбиелеу және жұптардың өзара түсіністігін арттыру мәселелері талқыланады. Мұндай іс-шаралар қатысушыларға өз тәжірибелерімен бөлісуге, кеңес алуға және жаңа білімдерге қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, Ақмола облысында отбасылық құндылықтарды насихаттау мақсатында әртүрлі іс-шаралар ұйымдастырылып тұрады. Оның барысында отбасылық өмірдің әсемдігін, балалардың тәрбиесінің маңыздылығын және ата-аналар мен балалар арасындағы байланысқа ерекше назар аударады. Мысалы, Ақмола облысында баламасы жоқ «Өнерлі шаңырақ» өңірлік байқауы жеті жылдан бері дәстүрлі түрде жыл сайын ұйымдастырылып келеді.
Бұл байқау бірлігі жарасқан, берекелі және өнерлі отбасыларды дәріптеу, олардың кәсіби өсуіне және шығармашылықтарын дамытуға қолдау көрсету, сол сияқты отбасылық құндылықтарды насихаттау мақсатында жыл сайын өткізіліп тұрады. Игілігі мол іс-шараны Ақмола облысы Мәдениет басқармасы жанындағы Облыстық халық шығармашылығы және мәдени демалыс орталығы ұйымдастырды. Байқауда Ақмола облысының барлық қала және аудандарынан өнерлі жанұялар бақ сынайды. Екі кезеңнен тұратын байқау ережесі бойынша, қатысушылар өз отбасыларын таныстырып, үй тапсырмасын және шығармашылық өнерлерін әділ-қазылар алқасына ұсынды.
Биыл шығармашылық отбасылық байқауда Қосшы қаласының Жайбосыновтар отбасы бас жүлдені жеңіп алған. Талантты отбасының өмір сүру салты туралы Azattyq Rýhy осыған дейін арнайы материал әзірлеген.
Ақмола облысының әкімдігі қазақ халқының ғасырлар бойы ата-бабаларымыз арқылы жеткен отбасылық құндылықтарды насихаттау бағытында аймақ деңгейінде келіндер байқауын да өткізіп тұрады. «Әдепті келін – отбасы көркі» атты келіндер фестиваль-байқауына облысқа қарасты Ерейментау, Аршалы аудандарының, Степногорск және Көкшетау қалаларының келіндері бақ сынаған. Фестивальде Степногорск қаласынан сынға түскен Динара Сабдина байқау жеңімпазы атанып, бас жүлдеге қол жеткізді.
Мәдени іс-шаралардан бөлек, Ақмола облысында әлеуметтік қызметтер арасында да тығыз байланыс орнатылған. Бұл байланыс отбасыларға психологиялық қолдау көрсету, конфликтілерді шешу, және отбасылық мәселелер бойынша кеңестер беру мақсатында жүзеге асырылады. Психологтар мен әлеуметтік қызметкерлер отбасылардың әл-ауқатын көтеру, дағдарыстық жағдайларды жеңу, және жағымды отбасылық атмосфераны қалыптастыру үшін жұмыс істейді.
Ақмола облысы отбасылық құндылықтарды сақтауда білім беру жүйесіне де назар аударады. Мектептерде отбасылық қатынастар, бала тәрбиесі және отбасылық мәдениет туралы арнайы сабақтар өткізіліп, оқушыларды отбасылық жауапкершілікке тәрбиелеу қолға алынған. Бұл балаларға болашақта отбасын құру кезінде маңызды құндылықтарды меңгеруге көмектеседі.
Облыста отбасылық құндылықтарды сақтау, насихаттау және дамыту мәселелері қоғамдық ұйымдардың да назарынан тыс қалмайды. Әртүрлі бастамалар мен жобалар аясында еріктілер, жастар ұйымдары және әлеуметтік бірлестіктер белсенді қатысып, отбасылық өмірді нығайтуға ықпал етеді.
Ақмола облысы отбасылық құндылықтарды сақтау мен насихаттауда үлкен жетістіктерге жетуге ұмтылуда. Бұл бағыттағы жұмыс әрі қарай жалғасып, қоғамның тұрақтылығын және отбасылардың әл-ауқатын арттыруға үлес қосады.
АТА-АНАНЫҢ ТӘРБИЕСІ – РУХАНИЯТТЫҢ БАСТАУЫ
Отбасылық құндылықтар – руханияттың бастауы. Әрбір адам үшін отбасы – өмірдің негізі, сүйіспеншіліктің, қолдаудың және тәрбиенің ошағы. Отбасы мүшелері арасында қалыптасқан қарым-қатынастар адамды адамгершілікке, рухани байлыққа тәрбиелейді. Отбасы – бұл ұлттық дәстүрлер мен мәдениеттің сақталатын жері.
Отбасының тәрбиелік рөлі ерекше. Ата-ана балаларын тек материалдық қамтамасыз етумен шектелмей, оларға рухани құндылықтарды, моральдық нормаларды үйретеді. Балалар отбасында бірінші рет махаббат, сенім, құрмет және жауапкершілік сияқты сезімдерді тәжірибеден өткізеді.
Қай заманда болмасын, адамның адам болып қалыптасуында, қоғамнан өз орнын тауып, кірпіші болып қалануында жанұяның құрылымы, әке-шешенің берген тәрбиесі, бауырларымен қарым-қатынасы үлкен рөл атқарады. Отбасы – адамзаттың ең маңызды әлеуметтік бірлігі. Мұнда адам өз эмоцияларын бөліседі, қиындықтарды бірге жеңеді, жетістіктерін атап өтеді. Отбасылық дәстүрлер, мерекелер мен рәсімдер – руханияттың тірегі. Олар бізге өткеннің даналығын, ата-бабаларымыздың мұрасын жеткізеді.
Руханият отбасылық қарым-қатынастар арқылы дами түседі. Отбасында сүйіспеншілік, мейірімділік, өзара түсіністік болса, рухани байлық та арта түседі. Адам өзіне тән жеке қасиеттерді отбасынан алады, сол арқылы қоғамдық өмірге де белсенді араласады.
Түптеп келгенде, отбасы – адамның рухани дамуының алғашқы сатысы. Мұнда адам өзін, өзінің мәнін, өмірдің маңызын түсінеді. Отбасы тәрбиесі арқылы алған құндылықтар кейінгі өмірде, қоғамда үлкен рөл атқарады. Отбасы мүшелері арасында қалыптасқан рухани байланыстар қоғамның да рухани дамуына әсер етеді.
Сондықтан отбасылық құндылықтарды сақтау, нығайту – біздің рухани әлеміміздің негізі. Әрбір адам отбасының құндылығын бағалап, рухани мұрасын ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуге атсалысуы тиіс. Отбасы – руханияттың бастауы, қоғамның берік тірегі.
ҚОҒАМДАҒЫ АЖЫРАСУ МӘСЕЛЕСІ
Мәдениет және ақпарат министрлігіне қарасты Жастар және отбасы істері комитеті Қазақстанның ажырасу бойынша коэфициент көрсеткіші жағынан әлемдегі 10 елдің біріне кіретінін айтып, дабыл қаққан болатын.
«Қазақстан дүние жүзі бойынша ажырасу коэффициенті жоғары 10 елдің қатарына кіреді. Елдегі ажырасу көрсеткіші – 2,56, бұл ауқымды орта ажырасу коэффициентінен жоғары, ол 1000 адамға шаққанда 1,97 ажырасуды құрайды», - деп хабарлайды Жастар және отбасы істері комитеті.
Біз осы орайда психоанализ бағытында ізденіп жүрген психолог Мейіргүл Бимағамбетованы сөзге тартып, ажырасу мәселесінің қазақ қоғамында өршіп тұрғанын айтып, проблеманың себебіне үңілдік. Маман өз сөзінде ажырасудан алдын баланың тұлға болып, ертеңгі отбасына жауапты ер-азамат болып өсуі үшін ата-ананың тәрбиесінің маңызы зор екенін айтып өтті.
«Жасыратыны жоқ, қазір психолог ретінде кеңесіме жүгінетін ерлі-зайыптылардың саны көп. Осы орайда бір мәселені атап өткім келеді. Қазіргі пікірдегі қоғам менің пікіріммен келіспеуі мүмкін, бірақ менің түсінігімде, бала дүниеге келгенде оның тәрбиешісі, яғни психологиялық негізін қалыптастырушы – анасы. Ана баламен кем дегенде 6-8 ай уақыт өткізеді, ал кейінірек әкенің бала өміріндегі рөлі арта бастайды.
Осы жерде «мамасының баласы» деген ұғымды да қарастыру қажет. Әйелдер ұл туғанда балаға тым көп көңіл бөлетін жағдайлар кездеседі, бұл шектен шығып кетуі мүмкін. Нәтижесінде, бала өскенде ынжық, өз пікірі жоқ адам болып қалыптасуы ықтимал. Сонымен қатар, аналар өздерінің ерлермен ішкі күрес жүргізген жағдайда, ұлдарына бейсаналы түрде зиян келтіруі мүмкін. Нәтижесінде, олар ананың шынайы махаббатын іздеп, тағы да ынжық болып өседі. Әйелдердің мұндай әрекеттері баланың психикасына теріс әсер етуі мүмкін. Сондықтан ана ұл не қыз туса да, өз ішкі жан-дүниесін терең зерттеп, түсінуі тиіс. Ер адамдар да, әйелдер де ұрпақ тәрбиелеу алдында осы мәселелерге көңіл бөлуі керек. Дегенмен, ананың балаға көбірек уақыт бөлетіні себепті, алғашқы жүктеме негізінен әйелге түседі. Әрине, әкеге де міндет аз емес», - дейді ол.
Сөз соңында айтарымыз, отбасылық құндылықтарды сақтау және нығайту – тек жеке адамның ғана емес, бүкіл қоғамның игілігі. Тек отбасы ішінде берік байланыс пен сенім орнағанда, балалар болашақта өздерін сенімді, жауапты азаматтар ретінде қалыптастырады. Сондықтан, отбасы құндылықтарын дәріптеу және оларды насихаттау – біздің басты міндетіміз. Болашақ ұрпақ үшін дұрыс жол көрсетіп, үлгілі отбасылар құру арқылы, біз қуатты және тұрақты қоғамның негізін қалауға көмектесеміз.