«Жастардың тек 27,8%-ы ғана қамтылған»: депутат мүгедектердің жағдайын жақсартуға арналған бағдарламаны сынады

Қазақстанда мүгедек азаматтардың өмір сапасын жақсарту үшін жасалып жатқан жұмыстардың көлемі тым төмен, деп хабарлайды Azattyq Ruhy тілшісі. 

Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2022 жылы Жолдауында экономикалық саясатымыздың негізгі мақсаты азаматтарымыздың әл-ауқатының сапалы және инклюзивті өсуі екенін баса айтты. Президент халықтың әлеуметтік осал топтарына, оның ішінде ерекше қажеттіліктері бар азаматтарға қоғамдық игіліктер мен қолдаудың жоғары деңгейіне кепілдік беру басты шарт екенін атап өтті.

Бұл ретте, «Инклюзивті Парламент» депутаттық тобы жұмыс істейді. Оған AMANAT партиясы фракциясының депутаттары да енген. Ұлттық жоспардың орындалғанына көз жеткізу үшін аталмыш топ мүшелері мемлекеттік органдар жұмысының қорытындысын тыңдады. 

ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты, AMANAT партиясы фракциясының мүшесі Ерлан Әбдиев тыңдау нәтижелері бойынша Ұлттық жоспардың орындалуына қатысты сын айтты. Оның сөзінше, ресурстарды оңтайлы жұмсау қолдан келмей отыр.

Мәселен, мүмкіндігі шектеулі еңбекке қабілетті жастардың тек 27,8%-ы ғана жұмысқа орналастырылған. Бұл азаматтардың осы санаты үшін экономикалық тәуелсіздікті және сапалы жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету жөніндегі шаралардың тиімсіздігін көрсетеді.

Әлеуметтік нысандарды бейімдеудің бекітілген бес жылдық жоспарының 30%-ы ғана орындалған. Мүгедектерді оқытуға арналған квотаны бағалау жүйесі түсініксіз: квота туралы айтылады, бірақ бұл оның қалай сақталатыны және оны ұлғайту үшін қандай шаралар қолданылатыны туралы мәліметтер берілмеген. Паралимпиадалық спорт түрлерін дамыту бағдарламалары туралы ақпарат аз. Сәйкесінше, осы бағдарламалардың тиімділігін бағалау қиын. Мүмкіндігі шектеулі жандар туралы деректер базасымен жұмыс істеу бойынша нақты көрсеткіштер жоқ. Әлеуметтік (инва-) такси бойынша пилоттық жоба мүгедек адамдардың қоғамдық бірлестіктерінің қатысуынсыз жүргізілген.

«Мүгедектігі бар адамдардың әлеуетті қызмет көрсетушілерге жолаушылар тасымалына қолжетімділік жағдайларын қамтамасыз ету бойынша нақты талаптар қоюдың орнына, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі әлеуметтік (инва-) такси мәселесін ірі желілік операторлар арқылы шешуге тырысады. Бұл ретте әлеуметтік такси қызметтері қалалық қоғамдық көлік қызметтерінің құрамдас бөлігі ретінде қарастырылмайды», - деді Ерлан Әбдиев.

Сондай-ақ, депутат Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі әлеуметтік қызметкерлерді қызмет көрсетушілерден коммерциялық емес және коммерциялық ұйымдарды іс жүзінде алып тастағанын атап өтті.

«Арнаулы әлеуметтік қызмет көрсетуге бәсекелестік жоқ, бұл осы саладағы қызметтің тиімділігі мен сапасына теріс әсер етеді. Мүгедектігі бар адамдарға немесе арнайы жүріп-тұру құралдарын пайдаланатын мүшесі бар отбасыларға берілетін тұрғын үй-жайларды жабдықтау бойынша норма іс жүзінде іске асырылмаған. Мүгедектігі бар адамдарға қызмет көрсететін объектілер: дүкендер, дәріханалар, сауда орталықтары, базарлар, кинотеатрлар, мұражайлар, тамақтану объектілері, сауда орталықтары және т.б. қажетті құралдармен қамтылмаған. Ақпараттық қолжетімділік құралдары, олардың түрлері, мақсаты, дұрыс пайдаланылуы туралы білім жоқ, қоғам "қолжетімді орта" терминін пандус пен шақыру түймесінің болуы деп қана қабылдайды», - деді депутат.

Министрліктер мен уәкілетті органдардың жұмысын толық талдағаннан кейін Үкімет тарапынан мынадай жауап келді: Ұлттық жоспарға 2022 жылдың желтоқсанында әлеуметтік қызмет көрсету жүйесін жаңғыртуға, мүгедектерге арналған орталықтар желісін дамытуға қатысты толықтырулар енгізілген.

Сондай-ақ, қазіргі уақытта Қазақстанда мүгедектігі бар адамдарды жұмыспен қамту саласында үш тетік іске асырылып жатқаны мәлім болды.

Біріншісі - жұмыс орындарын квоталау. Әлеуметтік кодекске сәйкес жергілікті атқарушы органдар ауыр жұмыс түрлері, еңбек жағдайлары зиянды, қауіпті жұмыс орындарын есепке алмағанда, мүгедектігі бар адамдар үшін жұмыс орындарының санынан 2%-дан 4%-ға дейінгі мөлшерде квота белгілеу жолымен халықты жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруды қамтамасыз етеді. 2023 жылдың қорытындысы бойынша 7,9 мың мүгедек адам жұмысқа орналастырылды.

Екіншісі - арнайы жұмыс орнын жабдықтауға байланысты жұмыс берушілердің шығындарын субсидиялау. Субсидия жұмыс берушілерге арнайы жұмыс орындарын жабдықтау бойынша жабдық түрлерін сатып алу, монтаждау және орнату шығындарын өтеу үшін беріледі. Осыған байланысты 2018 жылдан бастап 2023 жылдың соңына дейін 580 арнайы жұмыс орны ұйымдастырылды.

Үшіншісі - кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба шеңберінде жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шараларын іске асыру. Осы жоба шеңберінде мүгедектігі бар қазақстандықтар еңбек нарығында сұранысқа ие мамандықтар мен біліктіліктер бойынша қысқа мерзімді оқыту курстарынан өте алады.

Ұлттық жобаға қатысу үшін 2023 жылы 43 788 қазақстандық өтініш білдірді, жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шарасының аясында 31 803 мүгедек адам қамтылды, оның ішінде тұрақты жұмысқа 7 908 адам жұмысқа орналастырылды, «Бастау Бизнес» жобасы бойынша оқудан 12 505 адам өтті, жаңа бизнес-идеяларды іске асыруға 1 860 қазақстандық грант алды, жеңілдікті шағын кредиттеумен мүгедектігі бар 59 адам қамтылған.

Соңғы 6 жылда мемлекеттік және жеке ұйымдарға қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін 6 091 тексеру жүргізілген. Жалпы сомасы 236 миллион теңгеден асатын 1 266 айыппұл салынды