«ЕвроХим» химиялық кешені Қазақстан экономикасына қалай әсер етеді?
Әлемдегі жетекші минералды тыңайтқыш өндірушілердің бірі – «ЕвроХим» Қытайдың CNCEC компаниясымен Қазақстандағы жаңа химиялық кешенді жобалау, салу және пайдалануға беру туралы келісімшартқа қол қойды. Жобаның елдің жалпы ішкі өніміне жылдық үлесі екі миллиард долларға дейін жетуі мүмкін. 2400 жұмыс орны бар кәсіпорын Еуразиядағы ең ірі химиялық кешендердің біріне айналады. Бұл ретте, кешенге жұмысқа қабылданатын қызметкерлердің кем дегенде 80 пайызы Қазақстан Республикасының азаматы болады.
Жаңатас қаласында салынып жатқан бірегей кешен заманауи инновациялық «Индустрия 4.0» жоғары технологиялық өндірісінің үлгісі болады және Қазақстан экономикасының тыңайтқыштар экспортына тәуелділігін азайтуға бағытталады.
«Азық-түлік қауіпсіздігі жердің немесе судың қолжетімділігінен басталмайды. Бұл оның негізгі негізі, бірақ шын мәнінде азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін тыңайтқыштар қажет. Сондықтан бұл біз үшін өте маңызды жоба. Біз оны ЕвроХим және қытайлық серіктестермен бірлесіп жүзеге асырып жатырмыз. Бұл үлкен еуразиялық ынтымақтастықтың ең жақсы үлгісі. Бұл өңірлік азық-түлік қауіпсіздігі үшін өте үлкен оқиға», - деді Келісімшартқа қол қою рәсімін бірінші боп сөз алған ҚР Индустрия және құрылыс министрі Қанат Шарлапаев.
Салынып жатқан кәсіпорынның стратегиялық маңыздылығы – ішкі нарықты қолжетімді заманауи тыңайтқыштармен қанықтыру перспективаларының ашылуында болып отыр.
«ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің мәліметінше, Қазақстанда өңделетін жерлердің 70 пайызына дейін тыңайтқыш берілмейді. Себебі қарапайым: тыңайтқыштарды (негізінен импорттық) қазіргі бағамен сатып алу шаруалар үшін тым қымбат. Мұндай жағдайда жаңа кешендегі тыңайтқыштар өндірісіне салынған инвестиция ҚР-ның ішкі нарығын қанықтыруға, ал заманауи жоғары сапалы премиум тыңайтқыштар өнімділікті бір жарым тіпті, екі есеге арттыруға мүмкіндік береді. ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі алдағы бірнеше жылда негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарын өндіруді екі есеге арттыру міндетін қойып отыр және отандық тыңайтқыштарға қолжетімділік бұл мәселені шешуге жасалған қадам болады», - деді белгілі қаржы сарапшысы Расул Рысмамбетов.
«Қазақстан «ЕвроХим» үшін Орталық Азия нарығындағы негізгі ел және инвестор ретінде біз үшін ең қолайлы ел. Жаңа кешеннің тыңайтқыштары ауыл шаруашылығын дамытуда және еліміздің экспорттық әлеуетін арттыруда маңызды рөл атқарады деп күтеміз. Біздің жеке дистрибьюторлық желі және «шахтадан фермаға» жұмыс қағидатымыз Қазақстандағы және аймақтағы басқа елдердегі ауыл шаруашылығы өнімдерінің көлемін ұлғайтуға көмектеседі, фермерлерге жоғары сапалы тыңайтқыштарға қолжетімділікті қамтамасыз етеді», - деді «ЕуроХим» басшысы Олег Ширяев келісімшартқа қол қою рәсімінде.
Қазақстан Еуразиядағы ірі агроөнеркәсіптік елдердің бірі және орасан зор экспорттық әлеуетке ие, бірақ қазақстандық фермерлердің мүмкіндіктері төмен түсімділікпен шектеледі. Қазақстанда соңғы 30-35 жылда минералды тыңайтқыштардың жеткіліксіз енгізілуіне байланысты ауыл шаруашылығы жерлерінің құнарлылық деңгейі айтарлықтай төмендеді. «ЕвроХим» іске қосып жатқан өндіріс жағдайды өзгертуге көмектеседі» деп санайды компания.
Сарапшылардың бағалауынша, «ЕуроХим» компаниясының заманауи жоғары технологиялық тыңайтқыштары Қазақстанның ауылшаруашылық өнімін екі есеге арттырып, ондаған салаларда өнімділікті арттыруға мүмкіндік береді. Атап айтқанда, «елдегі егістік алқабының 80%-ға жуығын алып жатқан астық өнімділігі кем дегенде 10%-ға артуы мүмкін» дейді олар.
«Кәсіпорын қазірдің өзінде өңірлердегі ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге өнімділікті арттыру және тыңайтқыштарды тиімді пайдалану бойынша кеңес беру қызметін ұсынып келеді, дегенмен, кешеннің ашылуымен бұл жұмыс жаңа деңгейге көтеріледі», - дейді мамандар.
Жобаның тағы тиімді тұсы – оның облыс экономикасына тигізетін әсері. Компанияның мәліметінше, бюджет кірісі жыл сайын шамамен 30 млрд теңгені құрайды деп болжануда. Ал қызмет көрсететін кәсіпорындарды есепке алғанда елдің ЖІӨ-ге таза үлесі жылына 2 миллиард долларды құрайды деп күтілуде. Тағы бір жағымды жағдай, облыстың әлеуметтік ортасына оң әсер етпек. Мысалы, Жамбыл облысында еңбек ресурстары жеткілікті, сондықтан жаңа өндірістер жұмыс күшімен, ал адамдар, тиісінше, жұмыспен қамтамасыз етіледі.
Жобаланған өндіріс көлемін ескере отырып, «ЕуроХим» компаниясының Жаңатас кешенінің өнімдері Қазақстанның ішкі нарығының калий сульфатына, хлорлы кальцийге, синтетикалық гипске және күкірт қышқылына деген қажеттілігін толығымен өтейтініне компания сенімді. Күкірт қышқылын бұл компонент уран өндіруге қажет «Қазатомөнеркәсіп» кәсіпорындары мен классикалық минералды тыңайтқыштар шығаратын «Қазфосфат» кәсіпорнына жеткізуге болады. Сонымен қатар, «ЕвроХим» компаниясының қазақстандық қазақстандық өнімдері, компанияның пікірінше, тұтынушыларға жақын орналасуына байланысты шетелдік өндірушілерден үлкен бәсекелестік артықшылыққа ие болады.
Қазақстанның экспорттаушы ретіндегі мүмкіндіктері де айтарлықтай артады. «ЕвроХим» жеткізу тізбегінің арқасында ел үшін халықаралық сауданың жаңа перспективалары ашылады» деп есептейді компания.
«Жаңа кешеннің өнімдері Қазақстанда да, Орталық Азияның басқа елдерінде де, Ресей, Қытай және Еуропа елдерінде де сұранысқа ие болады», - деді «ЕвроХим» басшысы Олег Ширяев.
Азияны зерттеу институтының директоры Сұлтан Әкімбековтің айтуынша, шетелдік инвестицияны тарту бойынша бәсекелестік кез келген үкіметтің экономикалық саясатының маңызды бөлшегі.
«Ең тұрақты және экономикалық тұрғыдан мықты инвесторларды тарта білетіндер жеңеді», - деді сарапшы.
Қысқасы, мұндай жобалардың елге әкелетін ең басты, тіпті, жаңа экспорттық мүмкіндіктер немесе бюджетке түсетін қосымша қаражат емес. Ең бастысы, компания қазақстандық индустрияның бәсекеге қабілеттілігінің декларативті емес, шын мәнінде өсуіне мүмкіндік береді